Nga rënia e perandorive të lashta në riemërimin e vendeve ekzotike, harta e botës duket shumë e ndryshme nga ajo që ishte një shekull më parë.
Më poshtë shihni listën.
Jugosllavia, një vend i Evropës juglindore, i krijuar në vitin 1918 si “Mbretëria e serbëve, kroatëve dhe sllovenëve”, e riemërtuar Jugosllavi një dekadë më vonë, bashkoi shumë territore kulturore dhe etni të ndryshme që ishin pjesë e ish Perandorisë Austro-Hungareze. Kombi i ri përfshinte shtetet aktuale të Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Serbisë, Malit të Zi, Kosovës dhe Maqedonisë. Por Jugosllavia u ballafaqua më shumë grindje në shekullin e 20-të: u shkatërrua dhe u pushtua gjatë Luftës së Dytë Botërore, e ribashkuar nën udhëheqjen komuniste pas luftës, e ndjekur më vonë nga luftimet gjatë viteve 1990. Tani që vendi zyrtarisht nuk është më, pjesa më e madhe e rajonit po përjeton paqe më të madhe.
Ndonëse e lidhim Tibetin me murgj të qetë budiste dhe udhëheqësin e saj shpirtëror Dalai Lama, ky rajon në veriperëndim të Indisë ka luftuar për shekuj me radhë. Tibeti në fakt ishte vend i pavarur nga viti 1912 deri më 1951, kur u bë pjesë e Kinës. Përpjekjet për “Tibetin e lirë” po vazhdojnë, dhe Dalai Lama, fitues i çmimit Nobel për Paqen, tani në pension, ende banon në mërgim në Indi.
Kurrë nuk keni dëgjuar për Neutral Moresnet? Nuk je i vetmi. Ky vend i vogël, u shkëput nga një marrëveshje midis holandezëve dhe prusianëve në 1816, kështu që të dy kombet do të kishin qasje në minierën e saj të zinkut. Neutral Moresnet kishte flamurin e vet dhe madje bëri monedhat e veta. Por ajo ra viktimë e Luftës së Parë Botërore dhe më pas u bë pjesë e Belgjikës. Sot banorët e zonës ende festojnë përvjetorin e krijimit të Neutral Moresnet.
Ju mund të mendoni për ishullin e thyer të Newfoundland si pjesë e Kanadasë, por jo. Ishulli jashtë bregut verilindor të Amerikës Veriore ishte gjithashtu një koloni britanike, por izolimi i saj krijoi një kulturë të dallueshme nga rajoni përreth. Newfoundland u bë një vend i pavarur vetëqeverisës, megjithëse ishte ende nën “dominimin” britanik, nga viti 1907 deri në vitin 1934, kur vullnetarisht zgjodhi të kthehej në një koloni pasi Depresioni i Madh goditi rëndë. Në vitin 1949, Newfoundland u bë një provincë kanadeze, e njohur tani si Newfoundland dhe Labrador.
Abyssinia. Ky emër romantik ishte emri për Etiopinë njëqind vjet më parë. Në “Përleshje për Afrikën” në fund të shekullit të 19-të, Italia ishte përpjekur ta rrëmbejë atë, por nuk ishte në gjendje të rrëzonte monarkinë e saj. Në fakt, vendi nuk u kolonizua dhe ishte një nga shtetet e pakta të pavarura në Afrikë, derisa italianët nën udhëheqjen e Musolinit ishin në gjendje ta zaptonin atë gjatë viteve 1930. Pas Luftës së Dytë Botërore, Etiopia u bë një nga vendet themeluese të Kombeve të Bashkuara.
Çekosllovakia. Ky vend i Evropës Lindore ishte një tjetër bashkim i grupeve të ndryshme etnike të krijuara në vitin 1918 në fund të Luftës së Parë Botërore. Një pjesë e ish Perandorisë Austro-Hungareze, Çekosllovakia ishte e përbërë nga rajonet historike Moravia, Sllovakia dhe Bohemia. Pushtimi nazist i zonës ndihmoi në nxitjen e Evropës në Luftën e Dytë Botërore; pasi u çlirua nga Bashkimi Sovjetik, u bë një komb i Bllokut Lindor në gjysmën e vonë të shekullit të 20-të. Çekosllovakia përfundimisht u nda në mënyrë paqësore në Republikën Çeke dhe Sllovaki në 1993.
Ju ndoshta e njihni këtë ishull të madh në jug të Indisë si Sri Lanka, por deri në vitin 1972 u quajt Ceiloni. Ky është emri që evropianët i dhanë kur ishulli u kolonizua shekuj më parë. Nën kontrollin britanik deri në vitin 1948, atëherë u bë një komb i pavarur. Pas një lufte civile në fillim të shekullit 21, zona tani është e qëndrueshme. Në vitin 2011, vendi vendosi të ndryshojë titullin e çdo institucioni shtetëror që ende mban emrin Ceilon në një përpjekje për të hequr çdo gjurmë të kolonializmit.
Tani e quajtur Lesoto që nga pavarësia e saj nga Britania në vitin 1966, Basutoland u bashkua si komb në shekullin e 19-të nën mbretin Moshoeshoe I, i cili më vonë iu drejtua britanikëve për ndihmë për largimin e pushtuesve. Vetëm një nga tre vendet në botë që do të rrethoheshin plotësisht nga një tjetër (me Vatikanin dhe San Marinon, të dy enklavat brenda Italisë), Basutoland ishte vendosur brenda asaj që sot është Afrika e Jugut. Lesoto ende ka një familje mbretërore dhe tani është një monarki kushtetuese.
Ndryshe nga Perandoria Austro-Hungareze, Perandoria Otomane, e cila përfshiu Turqinë dhe disa zona përreth, deri në vitin 1920, mbijetoi në Luftën e Parë Botërore. Por jo për një kohë të gjatë, pasi më 1923,humbi shumicën e territoreve të tjera, u bë Republika Turke. Ndikimi i saj shihet ende sot në kulturën dhe arkitekturën e Turqisë.
A keni dëgjuar për këtë rajon të vogël malor në Himalaje? Sikkimi ishte një monarki sovrane që nga viti 1642 derisa u bë një protektorat indian në vitin 1950 dhe më pas një shtet indian në vitin 1975. Gjithashtu, kufiri me Butanin, Rajonin Autonom të Tibetit dhe Kinën sot, Sikkimi dominohet nga malet e mbuluara me borë, njerëzit nderojnë një zot të vetin dhe kanë shtëpinë e perëndive.
Emri i Persisë na sjell në mendhje një mbretëri të lashtë të Lindjes së Mesme, një nga qytetërimet më të vjetra në histori. Sot zyrtarisht ai njihet si Irani.
Siam? Tajlanda e sotme, emri i ri i të cilit u miratua në vitin 1939. Asnjëherë i kolonizuar nga evropianët, Siami ishte një monarki absolute; pas trazirave në shekullin e 20-të, Tailanda tani është një monarki kushtetuese.
Ju e lexuat drejtë: jo Rusia, por Prusia. Ky vend, i cili përfshinte tokën në Evropën Qendrore dhe Lindore duke përfshirë Gjermaninë dhe Poloninë e sotme, ekzistonte në një farë mënyre deri në vitin 1947. Mbretëria e Prusisë pati shumë sukses në shekullin e 18-të, por filloi të humbiste territorin në shek e 19, derisa unifikimi i perandorisë gjermane u shfaq më 1871. Ndonëse është pak e komplikuar ku Prusia përfundon dhe Gjermania fillon, humbja e perandorisë dhe shfuqizimi i monarkisë prusiane pas Luftës së Parë Botërore shuajti ndikimin e saj. Por Prusia vazhdoi të ekzistonte si shtet gjerman derisa toka të ndahej dhe emri zyrtarisht u hoq pas Luftës së Dytë Botërore, duke e zhdukur atë nga harta përgjithmonë.
Ishujt e Zanzibar, një arkipelag jashtë bregut lindor të Afrikës, tingëllojnë tërheqës – emri ndoshta ju bën të mendoni për erëza, eksplorues dhe aventurë. Zona dikur ishte një vend i rëndësishëm tregtar dhe u themelua në shekullin e 19-të. Zanzibar u bashkua me Tanganyika kontinentale për të formuar Tanzaninë e sotme.
Tani një shtet në Malajzi në ishullin Borneo, Sarawak është një vend plot me bukuri natyrore. Krijuar si një mbretëri nga aventurieri James Brooke në 1840, Sarawak u sundua nga pasardhësit e tij deri në Luftën e Dytë Botërore, kur ajo u pushtua nga Japonia dhe më pas iu la Britanisë. Në vitin 1963, Sarawak u bë pjesë e vendit të ri të Malajzisë./tch/