Elbasan Script (ose “Alfabeti i Elbasanit”) është një alfabet i veçantë që është përdorur për të shkruar gjuhën shqipe në shekullin e 18-të. Ai është një nga alfabetet origjinale të krijuara posaçërisht për shqipen dhe ka një rëndësi të veçantë historike dhe kulturore për gjithë shqipëtarët.
Ja disa detaje rreth tij:
Origjina dhe krijimi
• Alfabeti i Elbasanit u krijua nga murgjit shqiptarë të krishterë ortodoksë në qytetin e Elbasanit.
• Daton rreth viteve 1761-1762.
• Ai lidhet me punën e Shën Kozma Etolianit dhe nxënësve të tij, që përhapnin dije dhe përpiqeshin të zhvillonin gjuhën shqipe përmes edukimit.
Përdorimi
• Shkrimi më i njohur që përdor Elbasan Script është “Dorëshkrimi i Elbasanit” (Codex of Elbasan). Ky dorëshkrim është një tekst fetar me përmbajtje të krishterë, që përshkruan ungjijt dhe shkrime të tjera të shenjta.
• Alfabeti ka pasur përdorim të kufizuar dhe mbeti kryesisht në duart e klerikëve dhe intelektualëve të asaj kohe.
Karakteristikat
• Alfabeti i Elbasanit përbëhet nga 40 shkronja, të cilat janë unike dhe nuk bazohen në asnjë alfabet tjetër të njohur (si ai latin, grek apo osman).
• Shkronjat janë gdhendur me shumë kujdes, dhe disa kanë forma artistike të ndërlikuara.
• Alfabeti është krijuar për të përshtatur tingujt e shqipes, duke përfshirë zanoret dhe bashkëtingëlloret e veçanta të gjuhës sonë.
Rëndësia kulturore dhe historike
• Elbasan Script është dëshmi e përpjekjeve të hershme për të ruajtur dhe zhvilluar identitetin gjuhësor dhe kulturor shqiptar në kohën e sundimit osman.
• Ai tregon përpjekjet e shqiptarëve për të krijuar një sistem të pavarur shkrimi për gjuhën e tyre.
Rënia në përdorim
• Me kalimin e kohës, alfabeti i Elbasanit nuk u përdor më dhe u zëvendësua nga alfabetet e tjera që u krijuan për shqipen, si ai i shkruar me germa latine, që u bë standard në vitin 1908 në Kongresin e Manastirit.
• Dorëshkrimi i Elbasanit ruhet si një thesar i trashëgimisë kulturore shqiptare dhe është një objekt i studimeve të shumta.
Ku mund të shihet sot?
Dorëshkrimi origjinal ndodhet në Arkivin e Shtetit në Shqipëri dhe është një nga reliket më të çmuara të gjuhës dhe kulturës shqiptare.
