Teksa dielli lindte të martën, kishte diçka të njohur në ritualin që do të sillte dita e zgjedhjeve në SHBA. Radhë të gjata votuesish, kandidatë që votonin vetë, analistë televizivë që mbushnin ekranet me ekrane të hartës zgjedhore dhe një rrjedhë e qëndrueshme të rezultateve nga bluja e sigurt dhe shtetet në të kuqe.
Por këtë herë diçka është ndryshe.
Zgjedhjet presidenciale të 2024-ës në SHBA kanë dëshmuar një ndryshim të vonshëm të njërit prej kandidatëve, dy debate të ndryshme, dy tentativa për vrasje, një ndërhyrje nga njeriu më i pasur në botë, eufori që të kujton Barack Obamën dhe retorikë evokuese të Adolf Hitlerit. Është një fushatë e karakterizuar nga dhuna dhe gëzimi.
Rezultati i kësaj? Vetëm një hedhje monedhe mund të përcaktojë fituesin. Amerika mund të jetë gati të zgjedhë Kamala Harris, presidentja e parë femër në historinë e saj 248-vjeçare. Ose mund t’ia kthejë Shtëpinë e Bardhë 78-vjeçarit Donald Trump, ish-presidenti i parë me precedentë penalë si dhe dy shkarkime.
Të dyja palët janë plotësisht të bindura se pala e tyre duhet të fitojë, se disfata do të përfaqësonte fundin e demokracisë, lirisë dhe mënyrës amerikane të jetesës. Ata janë si dy trena që ecin me shpejtësi teksa vrapojnë drejt njëri-tjetrit dhe një përplasje e pashmangshme. Për gati gjysmën e vendit rezultati do të jetë shkatërrues. Ata do të kenë humbur atë që gazetari veteran Carl Bernstein e quajti dikur një “luftë të ftohtë civile”.
Kjo është pjesërisht sepse Trump ka kaluar një dekadë duke mbjellë ndarje të klasave dhe racave. Por këto zgjedhje kanë ekspozuar një hendek gjinor dy vjet pasi Gjykata e Lartë i dha fund të drejtës kushtetuese për abort. Demokratët emëruan një grua, ndërsa Trump ka përqafuar “maçizmin” dhe kulturën e “vëllait” në një kërkim për të gjetur votues të rinj.
Maureen Dowd, një kolumniste për New York Times, shkroi: “Është beteja përfundimtare e gjinive në zgjedhjet e brendshme. Kush do të mbizotërojë? Gratë, veçanërisht gratë e reja, të cilat janë të tmerruara nga qëndrimet karikaturiste macho dhe qëndrimet e turpshme të Donald Trump dhe rrethit të tij? Apo burrat, duke përfshirë shumë të rinj, burra të sindikatave, burra latinë dhe zezakë, të cilët tërhiqen nga sharjet, ngacmimet dhe fyerjet e Trumpit, duke e parë atë si kundërhelmin e prapambetur ndaj tkurrjes së superioritetit mashkullor”.
Konsiderojeni këtë si një pjesë të tretë në trilogjinë Trump. Në vitin 2016, ai ishte një i sapoardhur i pacipë, i cili i godiste me gisht pushtetin politik dhe mediatik duke gëzuar mbështetësit që mendonin se ëndrra amerikane i kishte shpëtuar. Në vitin 2020, ai u godit nga një elektorat i lodhur nga kaosi, narcizmi dhe trajtimi i paaftë i një pandemie globale.
Kur të shkruhet historia e zgjedhjeve të vitit 2024, një javë e vetme në korrik do të jetë në qendër të narrativës. Më 13 korrik, në një tubim fushate në Butler, Pensilvani, 20-vjeçari Thomas Crooks mori në shënjestër me një pushkë dhe hapi zjarr, duke plagosur veshin e Trump dhe duke vrarë një pjesëmarrës. Një foto e Trump-it duke qëndruar i gjakosur në fytyrë teksa ngrinte grushtin dhe bërtiste “Luftoni!” u bë imazhi i pashlyeshëm i fushatës së tij.
Dy ditë më vonë, konventa kombëtare republikane filloi me disa pjesëmarrës që mbanin fasha veshësh në shenjë solidariteti. Folës pas folësi këmbëngulnin se Trump ishte kursyer nga Zoti, një shenjë e sigurt se puna e tij në këtë vend nuk kishte përfunduar ende. I nominuari tregoi episodin në një hapje të zymtë në fjalimin e tij në kongres, por më pas shpërtheu duke ricikluar ankesat e vjetra për më shumë se një orë.
Demokratëve u duhej të rifitonin narrativën. Në fund të asaj jave, më 21 korrik, ata e bënë. Joe Biden, 81 vjeç, i mbetur prapa në sondazhe dhe i rrëmbyer nga një performancë e dobët në debat, u përkul para presionit nga partia e tij dhe njoftoi se po tërhiqej nga gara. Kjo ishte, siç tha kandidatja e 2016-ës, Hillary Clinton, një nga aktet më vetëmohuese të patriotizmit që ajo kishte parë ndonjëherë.
Biden e mbështeti shpejt Harrisin; Klintonët, Obamat dhe pjesa tjetër e partisë ndoqën shembullin. Zëvendëspresidentja foli për “politikën e gëzimit” dhe emëroi si kandidat për zëvendës, guvernatorin Tim Walz, i cili i cilësoi kundërshtarët e tyre si “të çuditshëm”. Kongresi kombëtar i demokratëve në Çikago ndihej si vendi më i lumtur në tokë, i mbushur me lehtësim, shpresë dhe argëtim. Edhe thirrja shtet pas shtet u bë një festë vallëzimi.
Fushata e Trump vijoi me këmbën e gabuar, e paaftë për të inkuadruar Harris ose për të gjetur një pseudonim poshtërues. Trump po dilte nga binarët me një histori të çuditshme, të rreme se emigrantët po hanin mace dhe qen në Springfield, Ohio. Harris, një ish-prokurore, e vuri poshtë atë në debatin e tyre të vetëm në Filadelfia. Me vrullin në anën e saj, ajo dukej se kishte gjetur antidotin e gjatë të pakapshëm ndaj Trumpizmit.
Por pati një kthesë të fundit dhe ishte më e papritura nga të gjitha. Dy muajt e fundit të fushatës ishin çuditërisht jodramatikë, madje edhe antiklimatikë, sikur skenaristët kozmikë të kishin arritur kulmin shumë shpejt. Nuk kishte më ndryshim të lojës pasi sondazhet u stabilizuan dhe ekuilibri u rivendos. Harris ishte aq e disiplinuar sa shmangte ato lloj gafash të zgjedhjeve të kaluara, megjithëse përpjekjet e saj për t’u distancuar nga Biden u dhanë republikanëve ushqim.
Trump ishte aq i keqdisiplinuar sa shumë amerikanë u ndjenë të mpirë nga indiferenca. Nuk kishte asnjë përsëritje të kasetës së Access Hollywood të vitit 2016, në të cilën ai mund të dëgjohej duke u mburrur për rrëmbimin e organeve gjenitale të grave, gjë që bëri që disa republikanë të bënin thirrje që ai të tërhiqej. Kur ai mendonte për personazhin e filmit Hannibal Lecter ose për madhësinë e organeve gjenitale të lojtarit të golfit të ndjerë Arnold Palmer, ose kur një komedian në mitingun e tij në Nju Jork ofendoi Puerto Rikon, republikanët ngritën supet dhe vazhduan.
Nëse do të kishte një surprizë në tetor, ndoshta ishte sipërmarrësi i teknologjisë Elon Musk që dha miliona dollarë në një përpjekje për të ndihmuar Trumpin në shtetet e lëkundura, ose kthimin e Hitlerit në skenën politike. John Kelly, ish-shefi i shtabit të Trump, tregoi sesi presidenti shprehte admirim për gjeneralët e nazistëve. Gjenerali Mark Milley, dikur në krye të nivelit të lartë ushtarak, e karakterizoi Trumpin si “fashist deri në palcë”.
Harris, duke e zbutur gëzimin, miratoi këtë përkufizim për një njeri që pohon se emigrantët pa dokumente po “helmojnë gjakun e vendit tonë” dhe kërcënon të kthejë ushtrinë amerikane kundër “armikut të brendshëm”. Është koha, këmbënguli ajo, për të “kthyer faqen” nga kaosi dhe për t’u ndarë nga Trump.
Leon Panetta, një ish-sekretar i mbrojtjes dhe drejtor i CIA-s, thotë: “Është një zgjedhje shumë e fortë në këto zgjedhje. Është një zgjedhje mes shumë mënyrave nëse ne i përmbahemi kushtetutës dhe shtetit të së drejtës, nëse i përmbahemi një procesi zgjedhjesh të lira dhe të ndershme, nëse i përmbahemi të vërtetës apo nëse përsëri bëjmë një zgjedhje për të zgjedhur në thelb kaosin mbi rendin.
“Trump do të prodhojë kaos. Nuk ka shumë dyshime për këtë, sepse kjo është mënyra se si ai vepron. Ai vepron në kaos, sepse kështu ngacmuesit tërheqin vëmendjen dhe ai është një ngacmues. Atëherë shtrohet pyetja: A do ta lejojnë liderët e tjerë të zgjidhet ai që shkel parimet bazë të demokracisë sonë? Unë thjesht nuk mendoj se në fund do të mbizotërojë një ngacmues si Trump.”
“A fiton fashisti?” nuk ishte një pyetje e bërë për asnjë nga 59 zgjedhjet presidenciale para kësaj. Por ndërsa miliona njerëz shkojnë në kutitë e votimit këtë të martë, pas miliona të tjerëve që kanë votuar tashmë, është çështja që ndjek Amerikën dhe botën.
Moe Vela, një ish-këshilltar i lartë i Joe Biden kur ai ishte zëvendëspresident, thotë: “Çdo demokraci në botë duhet të jetë në ankth dhe po kafshon thonjtë. Jo se SHBA ishte më e mirë se kushdo tjetër, por bota e ka parë gjithmonë SHBA-në si standardin e artë të demokracive. Që është shumë afër kolapsit dhe afër largimit prej nesh, nuk mund të ketë asnjë demokraci në botë për momentin që të mos shqetësohet.”
Nëse ky fat shmanget dhe Harris bëhet presidentja e 47-të, bota do të shprehë lehtësim që vala populiste është mundur përsëri. Trump do të shihet si lajthitje dhe jo si normë. Por brenda SHBA-së, plagët e thella do të mbeten. Shenja dalluese përcaktuese e epokës së Trump ka qenë ndarja dhe përçarja: femra kundër mashkullit, e zeza kundrejt të bardhës, urbania kundrejt rurales, Hollivudi kundrejt qendrës, liberalja kundër konservatorëve. Kjo është përkeqësuar edhe nga jehona e mediave sociale.
Qendra Kërkimore Pew zbuloi se demokratët dhe republikanët po bëhen më të prirur për t’i parë anëtarët e partisë tjetër si jointeligjentë, dembelë, imoralë ose të pandershëm. Një sondazh nga Shoqata për Menaxhimin e Burimeve Njerëzore (SHRM) zbuloi se 84% e punëtorëve pajtohen se klima aktuale politike bën që qytetarët amerikanë ta shohin njëri-tjetrin si armiq dhe 78% thanë se kishin parë njerëz të trajtuar keq për shkak të përkatësisë së tyre të perceptuar politike.
Johnny Taylor, president dhe shefi ekzekutiv i SHRM, thotë për zgjedhjet: “Ne besojmë, të paktën nëse të dhënat e sondazheve janë të sakta, se kjo do të jetë afër. Kështu që është mjaft e mundshme që 49,9% e popullsisë të zgjohet në të ardhmen. Dita e mërzitshme që kandidati i tyre nuk fitoi dhe 50.1% janë të lumtur. Është një gjë nëse ekipi im sportiv humbet nga skuadra tjetër në Super Boël. Kjo është shumë personale për njerëzit për shkak të temave. Nëse është aborti, ju mendoni se ky është fundi i botës nëse humbni.”
Harris ka premtuar të punojë me të gjitha palët dhe të vendosë një republikan në kabinetin e saj. Por ka shumë nga e djathta ekstreme që do të vlojnë nga pakënaqësia me perspektivën e një presidenteje femër me ngjyrë, ashtu siç bënë kur Barack Obama mori Shtëpinë e Bardhë. Fox Neës dhe media të tjera konservatore do të lulëzojnë në nxitjen e urrejtjes. Një shoqërie kureshtare për fashizmin, në të cilën Donald Trump e afroi aq afër rifitimit të pushtetit, do t’i duhen më shumë se një palë zgjedhje për të shëruar veten. ©The Guardian