Ndërsa epoka e Donald Trump po mbyllet, shumë udhëheqës janë të lehtësuar. Por adashët e afërm ideologjikë të Trump – populistët e djathtë në Brazil, Hungari, Slloveni dhe gjetkë, po u zihet fryma.
Fundi i presidencës Trump nuk mund të nënkuptojë fillimin e shkatërrimit të tyre, por sigurisht që u heq atyre një faktor të fuqishëm motivues dhe gjithashtu ndryshon atmosferën politike globale, e cila në vitet e fundit dukej se po anonte ngadalë në favor të tyre, të paktën deri në shfaqjen e koronavirusit. Rezultati i rëndësishëm i zgjedhjeve amerikane është një provë e mëtejshme se “vala populiste” e shumëpërfolur e viteve të fundit mund të zhduket.
Për presidentin e Brazilit, Jair Bolsonaro, i cili ende nuk e ka njohur fitoren e Joe Biden, shkarkimi i Trump ishte goditje afër shtëpisë. Rezultati i zgjedhjeve përfaqësoi një goditje për Bolsonarismo, një projekt politik i ekstremit të djathtë modeluar ngushtë nga Trumpizmi që tani mund të humbasë një pjesë të shkëlqimit të tij. Në skenën botërore Brazili ka humbur një aleat kryesor.
“Pa Trump, kush do ta udhëheqë populizmin radikal të së djathtës? Brazili, Polonia apo Hungaria?”, tha Cantanhêdem, politolog. “Askush nuk e merrte këtë rrymë politike seriozisht, por tani pa Trump, thjesht do të jenë qesharakë”.
Kryeministri i Hungarisë, Viktor Orbán, të cilin ish-strategu i Trump, Steve Bannon e quajti dikur “Trumpi para Trump”, gjithashtu kishte vendosur bast të fortë për presidentin e shkarkuar të SHBA, duke thënë se nuk kishte asnjë plan B në rast të një humbje të Trump.
Shtëpia e Bardhë e Trump ka dhënë mbështetje të heshtur dhe ndonjëherë mbështetje të hapur për lëvizjet dhe udhëheqësit e ekstremit të djathtë. Trump dërgoi një mik të vjetër, manjatin e argjendarisë David Cornstein, të ishte ambasador në Budapest dhe të bënte lajka pët Orban, ndërsa ambasadori i tij në Gjermani, Richard Grenell, tha se planifikonte të “fuqizonte” forcat e krahut të djathtë në të gjithë Evropën, duke zemëruar mikpritësit e tij gjermanë.
Shumica e udhëheqësve populistë pritën sa më gjatë të ishte e mundur për rezultatet përpara se ta uronin me hidhërim Biden, ose thjesht të heshtnin. Orbán dërgoi urime të vonuara të dielën, por televizioni shtetëror hungarez intesifikoi pretendimet e Trump për mashtrim dhe sugjeroi që rezultati ishte ende në ekuilibër.
Në Estoni, ku partia e ekstremit të djathtë EKRE është në qeveri koalicioni, vërejtjet ndaj Trump nga udhëheqësi i partisë dhe ministri i brendshëm, Mart Helme, çuan në një krizë të plotë politike. Helme, i cili përshkroi Biden dhe djalin e tij Hunter si “personazhe të korruptuar”, tha se ai besonte se Trump do të shpallej fitues. “Kjo do të ndodhë si rezultat i një lufte të pamasë, mbase edhe gjakderdhje por drejtësia do të fitojë në fund,” tha ai.
Në Francë, ku sipas një sondazhi parazgjedhor vetëm 14% e votuesve donin që Trump të fitonte, udhëheqësja e ekstremit të djathtë të Rally National, Marine Le Pen dukej e etur për të mos tundur asnjë falmur para zgjedhjeve presidenciale. Megjithëse ajo e përshëndeti fitoren e Trump në 2016 dhe sugjeroi pas votimit të javës së kaluar që ai ishte “në anën e historisë”, ajo ka refuzuar në mënyrë të dukshme të ndjekë disa nga zyrtarët e partisë së saj në transmetimin e pretendimeve të rreme nga fushata Trump për vjedhjen e presupozuar të zgjedhjeve, duke nxitur spekulimet se ajo ka frikë se rrezikon besueshmërinë e saj duke u shoqëruar shumë fort me kauzën Trump.
Në Hollandë, Thierry Baudet, udhëheqësi i Forumit të djathtë ekstrem për Demokraci dhe rivali i tij, Geert Wilders i Partisë anti-Islam për Liri, të dy që mbështetën Trumpin në zgjedhje, kanë bërë pak zhurmë si pasojë.
Në Itali, lideri i Lidhjes, Matteo Salvini, i cili mbante një maskë fytyre “Trump 2020” para zgjedhjeve, ka heshtur që nga fitorja e Biden, megjithëse ai ritheksoi pretendimet se zgjedhjet janë vjedhur në fund të javës së kaluar.
Në Evropë, kundërshtarët e populizmit shpresojnë se ndryshimi në Shtëpinë e Bardhë do të ketë një efekt apokaliptik për radikalizmin e djathtë. “Presidenti Trump ishte i mirë për qeverinë Orbán, Presidenti Biden do të jetë i mirë për Hungarinë,” shkroi Gergely Karácsony, kryetari i opozitës së Budapestit, në Facebook.
Dosti Banushi
Burmi: The Guardian