Alessandro D’Avenia
Si e imagjinoj zilen e parë të vitit? Kështu: «Nga mbështjellëset dolën libra të rinj dhe aromatikë, plot me leximet nga më të pabesueshmet, njëri për speciet e panjohura të kafshëve, tjetri për popujt e ndryshëm dhe mbretërit e vdekur, i treti për vendet ekzotike, i katërti për magjinë e numrave».
Këto rreshta të marra nga libri “Njerëz të Pavarur”, me autor fituesin e çmimit Nobel Haldór Laxness, përshkruajnë momentin e gëzueshëm në të cilin, në fillim të shekullit të 20-të, një mësues mbërrin në një mbrëmje të ftohtë, në një far të largët islandez. Fëmijët e bariut reagojnë me pasion ndaj mrekullive të panjohura për ta, por: «Ata mezi lejoheshin të preknin çdo libër, vetëm me majat e gishtave, letërsia nuk i duron gishtat e pistë, fillimisht duhej të mbështillnin çdo vëllim. Nuk mund t’i shikonin figurat menjëherë, vetëm nga një për çdo libër, për shembull figura e qytetit të Romës, aq e madhe sa mali sipër fermës, dhe e gjirafës, e cila ka një qafë aq të gjatë sa koka e saj do të dilte nga oxhaku. Dhe papritmas mbrëmja kishte kaluar; asnjë mbrëmje nuk kishte kaluar kaq shpejt… dhe do të donin t’i bënin njëqind pyetje.”
Fjalët e ndritura dhe të ngrohta të Laxness në një histori mjaft të errët dhe të ftohtë më bënë të mendoj për ditën e parë të shkollës, atë në të cilën do të ndezim dritën që na shtyn të mësojmë: kuriozitetin. Një ndjenjë e rrallë në jetën tonë të përditshme, e këmbyer me emocione (goditje) të shpejta shpërthyese, nga të cilat dallon pikërisht sepse nuk përfundon menjëherë dhe nuk na bën pasivë, por na shtyn të shkojmë më tej. Për të dalë nga burgu. Cili burg?
Nxënësit shpesh e lidhin fillimin e shkollës me ndjenjat e mërzisë dhe frikës, të cilat janë fatale për të mësuarit, që nxitet vetëm falë habisë dhe kuriozitetit. Disa vite më parë lexova për një vajzë të klasës së parë që bëri sikur shkonte në tualet dhe shkoi në shtëpi. Arsyeja? Mërzia, e cila është e papajtueshme me kuriozitetin, sepse mendjen e ndez vetëm ajo që e argëton.
Ne mësuesit mundemi, ashtu si mësuesi islandez, të arrijmë shpirtra të mërzitur dhe të ftohtë, për të treguar atë që dikur na mahniste (letërsia, matematika, kimia, historia…) dhe na hapte një rrugë për të njohur veten dhe botën.
Ditën e parë të shkollës duhet t’i fusim kazmën murit që i burgos fëmijët në një jetë plot drita verbuese, por në të cilën asgjë nuk ndodh asnjëherë, dhe do t’ia dalim nëse u tregojmë sesi e rrëzuam atë mur tek vetja jonë, me numra, qeliza, rima…
Për këtë arsye shpresoj se nuk do ta shpenzojmë duke ushqyer hipokondrinë aktuale, por habinë. Në përvojën time, fëmijët ju ndjekin kudo nëse shohin se ajo që u tregoni atyre u ka ndryshuar jetën, se qëllimi për të studiuar janë ata dhe jo thjesht pyetja, se njohja e diçkaje do t’i bëjë më të lirë dhe më të lumtur, sepse pikërisht kjo gjë na ka bërë ne më të lirë dhe më të lumtur.
Kjo është ajo që ndodh, secili në mënyrën e vet, me djemtë e fermës islandeze: “Ka një kafshë të re çdo ditë, një vend të ri, dhe ato numra të vegjël që duket se thonë asgjë, por që megjithatë janë të mbushur me një jetë dhe një vlerë të tyren, dhe mund të shtohen ose zbriten sipas dëshirës. Dhe së fundi poezia që është më e lartë se të gjitha vendet…
Ndërsa Gvenduri i vogël kënaqet duke medituar për kafshët që janë më të larta se delet, ose bën përpjekje për t’i shumëzuar qengjat me delet dhe për të zbritur dërrasat e tavanit nga ato të dyshemesë, Nonni i vogël mendon vazhdimisht për vendet e tjera, duke ndjerë për herë të parë sigurinë e ekzistencës së tyre reale, dhe jo thjesht si muhabete të njerëzve të mirë që duan të ngushëllojnë fëmijët. Por Ásta Sóllilja, është ajo që fluturon në krahët e poezisë dhe shpirti i vajzës e gjen këtu për herë të parë origjinën dhe prejardhjen e saj; lumturia, fati, dhimbja, përfshinte gjithçka; dhe shumë më tepër.” Secili veten përmes asaj që i mahnit më shumë: numrave, vendeve, poezive… të gjitha tregues të thirrjes së të ardhmes.
Në të njëjtën mënyrë, dita e parë e shkollës është koha për të sjellë në klasë jo “gjendjen shpirtërore” por “dashuritë” tona, në fakt habia jonë i bën fëmijët të ndjejnë një dhimbje të mirë, mungesë që nxit shfaqjen më të mirë të dëshirës drejt një jete më të thellë: duke kërkuar. Thoni “gjënë” që doni më shumë, edhe nëse nuk është në rendin e ditës, shpjegoni pse ju ndryshoi dhe pse i keni kushtuar kaq shumë përpjekje: do të merrni “pyetjet”, të cilat janë pika e takimit mes asaj që ata kurrë nuk kanë parë (atë që ne u mësojmë) dhe asaj që ne nuk kemi parë kurrë (e ardhmja e tyre).
Ajo ditë do të jetë “e para” vetëm nëse “njerëzit” kuptojnë se mund të jenë, si në titullin e romanit, “të pavarur”, veçanërisht ata që, për shkak të injorancës së tyre dhe të botës, janë të burgosur të një jete pa kuptim, pa gëzim dhe pa emër.
Le t’i çlirojmë ata me atë që na bëri të lirë.
Fillim të mbarë të gjithëve. / Corriere della Sera – Bota.al