Gëzim Mekuli
Disa gazetarë po sajojnë lajme të rreme për të rrëmbyer ndjenjën e fuqisë. Kjo po ndodhë edhe në kohën e zbrazët dhe të pafuqishme të pandemisë. Disa gazetarë të tjerë po e bëjnë këtë për të krijuar frikë, dhunë dhe përcarje sociale.
Po gjuha e lajmit si është? Cilat fjalë duhet të përdorim?
Shembulli 1: A është e drejtë t’u referohemi grupeve të mëdha të njerëzve, që janë mjaft të dëshpëruar për të rrezikuar jetën e tyre, si “valë e re refugjatësh?” Çfarë asociacionesh ngjallin shprehje të tilla? Çfarë ndodh nëse e përshkruajmë krizën e refugjatëve para së gjithash një krizë për vet refugjatin?
Shembulli 2: A është e drejtë t’i referohet kryeministrit në ardhje si “antiamerikan” e si “njeri me të kaluar problematike”? Çfarë fotografie publike ndërtojmë me shprehje të tilla para fëmijëve e të rinjëve tanë, e mos të flasim për efektet negative në marrëdhënjet diplomatike/politike ndërkombëtare?
Shembulli 3: A është e drejtë t’u referohemi gjysmës së popullsisë shqiptare si të dhunshëm, barbarë, vrasës e primitiv kur shkruhet për dhunën (e kufizuar) familjare ndaj gruas në hapsirën shqiptare? Përdorimi i gjuhës në trajtimin e (pa)barazisë gjinore është retorikë e problematikë në vete. Është kështu sepse fëmijët tanë, fëmijët e fëmijëve, tanë do të brymosen e do të jetojnë në një botë të ndarë diakonike, ku “dreqi” dhe “vrasësi” je ti me penis, e gjithsesi “engjulli” dhe “viktima” do të jesh ti, që fare rastësisht, ke “mitër e gjinjë”.
Është kështu sepse vrasësi dhe dhuna familjare, shumë herë, nuk paraqitet nga perspektiva e psikologut e as nga gjendja shëndetësore, sociale e ekonomike e dhunuesit. Mediat fare pak përshkruajnë gjendjen shëndetësore-psikologjike të vrasësit, por vetëm gjininë; Gjuha gazetareske po kriminalizon gjininë.
Po burimet e lajmit?
Efekti do të jetë tjetër nëse do ti jepej më shumë hapsirë mjekut e mjekësisë si shkencë për kontrollin e pandemisë sesa sharllatanëve të vetëquajur “gazetarë”.
Të nderuar lexues,
Gazetaria është një zgjedhje ku duhet ditur se si të filtrohet informacioni që e kemi në dispozicion:
1. Gjuha është një filtër i tillë,
2. Zgjedhja e burimit është një tjetër filter,
3. Prezantimi vizual/pamor një i tretë.
Filtri i fundit, dhe më i rëndësishëm në gazetari, është etika dhe reflektimi se çfarë efekti do të ketë secila nga zgjedhjet e sipërcekura.
Gjuha e matur dhe burimet kompetente (ndoshta) mund të çojnë në një angazhim më të ulët të publikut. Do të keshë më pak lexues/shikues, ndoshta.
Por ky është një problem vëtëm për ata tregëtarë që si ide të biznesit të tyre kanë përfitimet nga frika, nga fatkeqësia dhe nga paragjykimet.