Njerëzit bëjnë pyetje. Meqenëse homo sapiensët më të hershëm e kanë shkelur tokën, individët kanë menduar se nga kanë ardhur ata, pse janë këtu dhe çfarë do të thotë e gjithë kjo. Feja, përgjithësisht, paraqet përpjekjet e shoqërisë për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve. Ndërsa nuk është gjithmonë në gjendje ta arrijë atë qëllim – shumë pretendime fetare që mund të mospranohen nga shkenca – shpesh arrijn të ju sigurojnë ndjekësve me strukturë, një kod etik dhe një ndjenjë qëllimi.
Besimet fetare reflektojnë aftësinë unike njohëse të njerëzimit për të gjetur ndërveprimin dhe qëllimin te të tjerët dhe, sipas shtrirjes, në botën natyrore. Format e hershme të feve ishin panteiste, duke iu atribuar fuqisë botërore natyrore që ne tani do ta konsideronim të mbinatyrshme. Përderisa grupet shoqërore rriteshin në në mënyrë komplekse me agimin e bujqësisë dhe mënyrat jo-migruese të jetës, feja ishte ajo që mbajti ritmin dhe vazhdon ta bëjë këtë edhe sot. Ritualet dhe besimet e saj nxisin kohezionin shoqëror dhe identitetin në grup, përveç që shpesh i përjashtojnë të tjerët që nuk i ndajnë të njëjtat ide.
Premtimi i një jete të përtejme, një parim thelbësor i feve më të organizuara, është një tjetër motivues kryesor i ndjekësve të tyre, pasi ky besim shërben si një funksion i rëndësishëm psikologjik.
Spiritual por jo fetar
Koncepti i traditës së mençurisë lejon mundësinë që shumica e besimeve ti ndajnë besimet thelbësore shpirtërore dhe se ato besime pastaj mund të përqafohen nga individët pa gjurmët e fesë së organizuar. Këto besime mund ose nuk mund të hartohen mbi një qenie më të lartë ose një fuqi më të lartë, dhe ato shpesh janë të drejtuara drejt brendësisë, duke bërë thirrje për një përqëndrim në “vetveten e brendshme” dhe në zhvillimin e vetë shpirtëror të një personi. Si e tillë, një traditë e mençurisë ofron një kornizë për vendimmarrje, e cila është e personalizuar dhe e lirë nga gjurmimet doktrinore të fesë formale.
Në të gjithë globin, por veçanërisht në kulturat perëndimore, ndikimi i organizuar i fesë është në rënie dhe ateizmi po rritet. Por shumë psikologë kognitivë dhe evolucionarë argumentojnë se evoluimi i nevojës njerëzore për spiritualitet, tani rrënjët i ka tek ideja se njeriu mund të jetë spiritual por jo fetarë.
Feja e organizuar ka qenë pa diskutim përgjegjëse për shumë luftëra, mizori dhe padrejtësi përgjatë historisë; për këtë arsye disa njerëz ndjehen më rehatshëm duke u identifikuar me traditat e mençurisë që nuk përfshijnë konceptin e jo-besimtarit si një anëtar i “grupit jashtë” i cili duhet të konvertohet ose shkatërrohet.
A jane fetarët më të lumtur ose më të shëndetshëm?
Besimet shpirtërore mund të jenë të dobishme për shëndetin e një personi, duke rritur optimizmin dhe rezistencën e tyre, ndërsa zvogëlojnë rrezikun e depresionit, abuzimit të substancave, vetëvrasjeve dhe sjelljeve të rrezikshme. Besimi mund ti bëjë bashkë njerëzit që ndajnë të njëjtat vlera, duke u dhënë atyre një ndjenjë të përkatësisë dhe mbështetje më të madhe sociale. Për më tepër, shumë organizata fetare mbështesin nisma me bazë shëndetësore, të tilla si ushqimi i shëndetshëm, ushtrimi i rregullt dhe ulja e stresit, të cilat kanë një ndikim pozitiv në bashkësinë e tyre.
Besimi mund t’u japë njerëzve rehati gjatë kohërave të vështira, përfshirë edhe kur pësojnë humbje të thella. Ai siguron qëllim dhe një spirancë për moralin, i cili vepron si një parandalues i krimit. Besimi fetar mund të jetë një ndihmë për prindërit gjithashtu, pasi që mund të frymëzojë fëmijët të jenë më bujarë: Kur krahasohet me moshatarët agnostikë ose ateistë, të rinjtë fetarë kanë shumë më shumë gjasa të përfshihen në shtrirjen e komunitetit siç janë vullnetarizmi, dhe me shumë gjasaë, e konsiderojnë faljen si një vlerë dhe sjellje që ata e miratojnë./filozofia.al
Psychology today
Në shqip nga filozofia.al