Nga Ester Edlej
Është ndër misteret më të famshme, dhe më enigmatiëe në të gjithë arkeologjinë:si ia dolën ndërtuesit neolitikë, duke përdorur vetëm gurë, vegla druri dhe ato prej kocke, të ndërtonin shtyllat blu të stilit Stonehenge në zonën kodrinore të Uellsit Perëndimor – dhe si i transportuan ato më shumë se 230 km deri në pllajën e Salisbërit?
Tani, një gërmim ka zbuluar dëshmi të reja intriguese, mbi metodën me të cilën u ndërtuan gurët e mëdhenj nga shkëmbinjtë, në dy pjerrësira buzë kodrave të Preslit në Pembrokshajër. Vendndodhja e dy guroreve monolite, sipas arkeologëve, hedh poshtë teorinë se gurët u morën në Uiltshajër nga deti, duke sugjeruar se blloqet 2-tonësh, deri në 80 në total, janë zhvendoseshin ose transportuar mbi tokë.
Hulumtimi i arkeologëve, mbështet gjithashtu në mundësinë që gurët blu – që mendohet se datojnë në fazat e para të ndërtimit në Stonehenge – mund të jenë qenë përdorur fillimisht në një rreth të ngjashëm gurësh në Uells, para se monumenti të shkatërrohej, dhe transportohej qindra kilometra në në juglindje, për shkaqe që mbeten ende një mister.
Profesor Majk Pirson i Kolegjit Universitar në Londër, që udhëhoqi gërmimet, tha:”Ajo çka është vërtet emocionuese për këto zbulime, është se ata na çojnë një hap më pranë zgjidhjes të misterit më të madh të Stonehenge, dhe përse gurët e tij erdhën nga aq larg”.
“Çdo monument tjetër neolitik në Evropë, u ndërtua nga megalitët, që u sollën jo më shumë se nga 16 kilometra larg. Tani po synojmë të zbulojmë, atë që ishte kaq e veçantë në Kodrat e Preselit 5.000 vjet më parë, dhe nëse këtu ka ndonjë qark të rëndësishëm guri, të ndërtuar para se gurët të zhvendoseshin në Stonehenge”.
Gurët blu të Stonehenge, nuk janë shtyllat e famshme për të cilat ai është më i famshëm, por një grup i veçantë gurësh, që tani qëndrojnë brenda rrethit, por që mendohet, se mund të kenë formuar dikur një rreth shumë më të madh, kur monumenti u ndërtua në fillim, rreth 3.000 vite Para Krishtit.
Megjithëse më i vogël se Stonehenge – dhe shpesh i neglizhuar nga vizitorët – ato janë akoma rreth dy metra në lartësi, dhe secili prej tyre peshon gati sa një makinë, thotë Dr.Rob Ikser, një nga bashkëautoret e raportit. Gërmimi i ri, u përqendrua në një shkëmb të quajtur Karn Godog, ku shkëmbinjtë dolomitë, shkaktojnë natyrshëm ndarjen në pllaka në formë shtylle.
Pirson dhe ekipi i tij, ishin në gjendje të identifikonin ndërprerjet në faqen e shkëmbit, prej të cilave ishin gdhendur shtyllat. Dhe karboni që gjendej midis pllakave, jep datën deri në mijëvjeçarin e IV Para Krishtit.
Ata gjithashtu zbuluan një numër të mjetesh pune, në formë e pykave për përpunimin e gurit, të formuar nga gur ranor i importuar, të cilin ata besonin se është përplasur midis pllakave për t’i ndarë ato nga njëra-tjetra, dhe identifikuan boshllëqet në formë V-je, në mes të shtyllave që mendohej se janë prerë nga shkëmbi, për të lejuar depërtimin e pykës.
Studimi i tyre është botuar në revistën “Antiquity”. Gërmimi ka zbuluar gjithashtu një platformë artificiale me gurë. Profesor Kolin Riçards, i cili ka gërmuar gurore të tjera të identifikuara të Britanisë së Madhe në Ishujt Orknej, tha: “Shtyllat me gurët blu, mund të vendoseshin lehtësisht në këtë platformë, e cila ishte ideale për t’u spostuar në një slitë druri, përpara se t’i zvarritnin”.
Ai tha:”Ideja ishte se ato u zvarritën nëpër shpatet e jugut në Milford Hejvën, dhe pastaj u transportuan me anë të trapeve përgjatë grykëderdhjes Severn, dhe përgjatë lumit Ejvën, deri në Salisbëri. Ndërkohë tani ne besojmë, dhe kjo duket shumë e mundshme, që gurët janë transportuar të gjithë me dorë”.
Ai beson se rruga e ndjekur, është përafërsisht ajo ku sot shtrihet autostrada A40. Ixer tha:”Ka mjaft hapësira në datat e dhëna nga prania e karbonit për të thënë ‘A ekzistonin gurët e ngritur në formë rrethi në Uells, para se të ngriheshin si një rreth në Stonehenge?’.
Fundi i këtij artikulli studimor, sugjeron se do të ishte me vlerë të shiheshin disa nga format rrethore prej guri në kodrat Presli, për të parë nëse ato përmbanin dikur mbanin pllakat blu të Stonehenge. Megjithatë, edhe nëse kjo do të zbulohet, çështja se pse u transportuan, nuk mund të jetë një përgjigje shteruese, thotë ai. “Ne nuk do të arrijmë ta kuptojmë kurrë Stonehenge. Kjo është edhe bukuria e këtij monumenti”.