Më 11 prill 1939, një lajm tronditës mbuloi faqet e gazetave evropiane: Shqipëria kishte rënë nën pushtimin e Italisë fashiste. Gazeta norvegjeze “Tromsø”, në botimin e saj të së martës, 11 prill 1939, me titullin dramatikm “Italia shuan mbretërinë shqiptare”, raportoi në detaje për rezistencën shqiptare, bombardimet italiane dhe reagimin e fuqive të mëdha ndaj agresionit të Musolinit kundër Shqipërisë, shkruan MekuliPress.com
E pavarura “MekuliPress” sjell për publikun shqiptar këtë shkrim mjaft interesant. Është interesant sepse ky artikull historik pasqyron me saktësi momentet e tensionuara kur mbreti Zog, i veshur me kostumin kombëtar shqiptar, u vu në krye të ushtrisë për të mbrojtur atdheun nga pushtuesit. Përmes raportimeve të korrespondentëve ndërkombëtarë, gazeta norvegjeze “Tromsø” e vitit 1929, sjell një panoramë të qartë të zhvillimeve dramatike në Shqipëri, duke përshkruar qëndresën e popullit shqiptar, synimet italiane dhe frikën e shteteve evropiane për zgjerimin e boshtit fashist, shkruan MekuliPress.com
Ky dokument gazetaresk i rrallë jo vetëm që na jep një pasqyrë të saktë të pushtimit, por edhe tregon sesi kjo ngjarje u perceptua nga bota e jashtme në ato ditë të zymta për Shqipërinë. Artikulli që vijon është një dëshmi e fuqishme e një prej momenteve më të rëndësishme në historinë moderne shqiptare.
Artikulli i plotë pa komentime i gazetës, Trøms, të vitit 1939:
Italia pushton Shqipërinë dhe qëndrimi i Mbretit Zog
Mëngjesin e së Premtes së Madhe, Italia nisi një ofensivë ushtarake kundër Shqipërisë, duke e justifikuar atë me pretendimin se “banda të armatosura shqiptare kishin kërcënuar qytetarët italianë në Shqipëri ndërsa po zhvilloheshin negociata për një marrëveshje të re mes dy vendeve”.
Mbreti Zog iu drejtua popullit shqiptar përmes radios të premten pasdite, duke i bërë thirrje të rezistonte deri në pikën e fundit të gjakut për lirinë e vendit.
Operacioni ushtarak italian dhe zbarkimi në Shqipëri
Sipas raportimeve, trupat italiane zbarkuan në katër qytete bregdetare shqiptare që në orët e para të mëngjesit të së Premtes së Madhe. Autoritetet italiane pretenduan se nuk hasën në ndonjë rezistencë të rëndësishme, përveç Durrësit, ku forcat shqiptare u përpoqën të mbroheshin, por më vonë u shtypën nga ushtria italiane.
Në Durrës, pas përleshjeve të ashpra, trupat italiane nisën marshimin e tyre drejt brendësisë së vendit. Propaganda italiane deklaronte se popullsia vendase kishte qëndruar e qetë dhe kishte treguar një qëndrim miqësor ndaj pushtuesve. Një flotë prej 400 avionësh patrullonte qiellin mbi Shqipëri, me urdhërin që të mos bombardonin zonat e banuara dhe të shmangnin humbjet civile.
Në mesditën e së premtes, forcat italiane kishin pushtuar pesë qytete kryesore: Shëngjinin, Vlorën, Durrësin, Sarandën dhe Shëngjinin. Sipas burimeve shqiptare, zbarkimi në Durrës dhe Shëngjin u krye vetëm pas shtatë përpjekjeve të dështuara të italianëve për të depërtuar në bregdet. Raportet shqiptare pohonin gjithashtu se qytetet Durrës dhe Shëngjin u shkatërruan pothuajse tërësisht nga bombardimet italiane.
Numri i trupave dhe rezistenca shqiptare
Mediat ndërkombëtare raportuan se midis 100 dhe 200 anije luftarake italiane morën pjesë në operacionin e pushtimit. Shqipëria pretendonte se Italia kishte dërguar 100,000 trupa në vend, por burimet italiane deklaronin se vetëm tre divizione, ose rreth 35,000 ushtarë, ishin përdorur në operacion.
Reagimi i qeverisë shqiptare dhe arratisja e Mbretit Zog
Legata shqiptare në Paris lëshoi një deklaratë ku dënonte ashpër pushtimin fashist, duke e cilësuar atë si një “akt barbar” nga regjimi italian. Parlamenti dhe qeveria shqiptare refuzuan ultimatumet italiane dhe vendosën të kundërshtonin me forcë pushtimin.
Sipas raportimeve nga Roma, qeveria shqiptare u shpërbë dhe anëtarët e saj u tërhoqën në Elbasan, ndërsa Mbreti Zog u largua nga Tirana përpara se qyteti të binte në duart e italianëve. Propaganda italiane akuzoi Mbretin Zog për hapjen e burgjeve dhe lirimin e të gjithë të burgosurve, duke u dhënë atyre armë për të shkaktuar kaos në vend.
Sipas burimeve të gazetës “Times” në Beograd, sinjali radiofonik i stacionit të Tiranës nuk u dëgjua më pas orës 17:30 të së Premtes së Madhe, çka u interpretua si një shenjë se forcat italiane tashmë kishin hyrë në kryeqytet.
Pasojat e pushtimit italian
Nga Tirana u raportua se ende kishte përleshje të ashpra rreth Shëngjinit, një qytet bregdetar në veri të Shqipërisë. Në të njëjtën kohë, italianët pohuan se kishin marrë nën kontroll qytetet e rëndësishme si Alessio (Lezhë) në veri dhe Delvinën në jug.
Pushtimi i Shqipërisë nga Italia fashiste shënoi fundin e mbretërimit të Ahmet Zogut dhe fillimin e një periudhe të errët nën sundimin e Italisë. Megjithatë, rezistenca shqiptare vazhdoi në forma të ndryshme, duke shënuar fillimin e një lufte të gjatë për liri dhe pavarësi.
Sulmi i Italisë në Shqipërinë veriore
Trupat italiane guxuan të shkonin përpara në disa zona malore, por u detyruan të tërhiqeshin pas një kundërsulmi të ashpër shqiptar.
170 anije luftarake italiane morën pjesë në pushtimin e Shqipërisë. 65 prej tyre ishin në afërsi të Santi Quaranti (Sarandë), 40 pranë Vlorës, 28 pranë Shëngjinit dhe 5 pranë Bishtit të Pallës.
Durrësi u bombardua dy herë nga ajri dhe katër herë nga anijet luftarake. Vlora u bombardua dy herë nga ajri dhe tre herë nga deti. Santi Quaranta (Saranda) u bombardua tre herë nga ajri dhe tre herë nga deti. Shëngjini u bombardua dy herë nga ajri dhe tre herë nga deti.
Një korrespondent i gazetës The Times raportoi nga Bojana (në kufirin mes Jugosllavisë dhe Shqipërisë) të premten në mbrëmje:
Mbreti Zog, i veshur me kostumin kombëtar shqiptar, mori komandën e ushtrisë së tij në përpjekjen për të ndaluar zbarkimin e trupave italiane në Durrës. Italia dhe Shqipëria janë në luftë që nga dita e djeshme, kur trupat italiane tentuan të zbarkonin në territorin shqiptar.
Përpjekja e parë italiane për të zbarkuar në Durrës ishte dramatike. Rreth 12 oficerë italianë që dolën nga një varkë u pritën me të shtëna armësh, dhe kështu filluan betejat e ashpra. Vlora gjithashtu u bombardua nga ajri dhe deti. E gjithë kombësia shqiptare u bashkua me mbretin me entuziazëm.
Në Romë, Ministri i Jashtëm Italian, Konti Ciano, priti ambasadorin britanik, Lord Perth, i cili i dorëzoi një notë proteste për pushtimin e Shqipërisë. Ciano dha shpjegimet e nevojshme dhe sigurimet e qeverisë italiane, sipas një njoftimi zyrtar italian. Shtypi italian theksonte se kjo operacion ishte ndërmarrë për të mbrojtur pozitën e padiskutueshme të Italisë në Adriatik.
Të shtunën në mesditë, erdhi një raport nga Beogradi që njoftonte se Mbretëresha Geraldinë, së bashku me djalin e saj të sapolindur, kishte ikur në Selanik përmes Korçës.
Ministri i Jashtëm Jugosllav ka qenë në kontakt të vazhdueshëm me ministrin italian në Beograd. Po ashtu, ministri jugosllav në Romë ka marrë masa për të kontaktuar me qeverinë italiane.
Qeveria jugosllave u mblodh sot për të diskutuar situatën. Ministri i Jashtëm Harcovits bëri një raport mbi ngjarjet në Shqipëri dhe sigurinë e dhënë nga qeveria italiane për Beogradin lidhur me zhvillimet e ardhshme. Jugosllavia po e ndjek situatën me qetësi.
Reagimet ndërkombëtare
Sulmi italian ndaj Shqipërisë shkaktoi tronditje në Paris. Analistët e atjeshëm vlerësuan se Italia po përdorte metoda të ngjashme me ato të Gjermanisë naziste dhe se pushtimi i Shqipërisë mund të ishte vetëm hapi i parë i një serie veprimesh nga boshti Berlin-Romë. Javët e ardhshme pritet të shtojnë tensionet në Evropë.
Nuk është ende e qartë nëse ngjarjet në Adriatik do të çojnë në një ndërhyrje zyrtare nga Franca, por Ministria e Jashtme Franceze është në gjendje të jashtëzakonshme dhe ka pasur biseda telefonike me qendrat kryesore të botës.
Në Londër, Shoqata Pan-Arabe mbajti një takim urgjent të Premten e Madhe për të diskutuar ndikimin e pushtimit italian të Shqipërisë në botën myslimane. U miratua një rezolutë që deklaron se bota muhamedane (myslimane) do të ndihmojë Shqipërinë nëse ajo reziston.
Një korrespondent i Agence Havas në kufirin mes Jugosllavisë dhe Shqipërisë raportoi mbi kërkesat italiane ndaj shqiptarëve para pushtimit:
- Italia duhej të kishte të drejtën të zbarkonte trupa në çdo kohë dhe të kontrollonte të gjitha fortifikimet.
- Italianët që jetonin në Shqipëri do të kishin shtetësi shqiptare dhe të drejtën për të marrë pjesë në parlament dhe qeveri.
- Politika e jashtme e Shqipërisë do të udhëhiqej nga Italia.
- Zyrtarët italianë do të emëroheshin në të gjitha departamentet qeveritare.
- Ambasadori italian në Tiranë do të bëhej pjesë e qeverisë shqiptare, ndërsa ambasadori shqiptar në Romë do të bëhej pjesë e qeverisë fashiste italiane.
Një apel u dërgua popullit italian nga Tirana:
“Mussolini nuk është i kënaqur me tre vjet luftëra që kanë varfëruar Italinë dhe kanë mbuluar rininë e saj me gjak. Sot ai sulmon një popull me vetëm 1 milion banorë, i cili për shekuj me radhë ka treguar miqësi ndaj Italisë.
Populli shqiptar ka vendosur unanimisht të rezistojë deri në pikën e fundit të gjakut ndaj këtij agresioni të padrejtë. Në këtë moment tragjik, ne ndjekim moton e Mussolinit: Një popull që nuk mbrohet nuk meriton të jetojë.
Por ne e shtojmë: Burrat, gratë dhe fëmijët shqiptarë do t’i japin botës së qytetëruar një mësim për guximin dhe sakrificën.”
Qëndrimi britanik dhe ndërkombëtar
Kabineti britanik u mblodh dje në mesditë për të diskutuar situatën ndërkombëtare dhe veçanërisht pushtimin italian të Shqipërisë. U shqyrtua mundësia për të mbledhur Parlamentin.
Nga burime të Reuters në Romë, raportohet se qeveria italiane ka ngritur një komision për të propozuar një sistem të ri qeverisjeje për Shqipërinë, duke lënë të kuptohet se për momentin nuk ka plan për të aneksuar vendin.
Shtypi britanik paralajmëron se nëse Britania e Madhe e konsideron pushtimin e Shqipërisë si shkelje të marrëveshjes italo-britanike, mund të ndërmarrë hapa kundër Italisë.
Luftanijet britanike janë larguar nga portet italiane dhe janë dislokuar në Mesdhe, ndërsa forcat italiane kanë zbarkuar në pjesën jugore të Shqipërisë.
Nga burime në Paris, qarkullojnë zëra se objektivi i vërtetë i Italisë është Selaniku, dhe se mund të shpallet një shtet i ri në rajonin e Maqedonisë nën protektoratin italian.
Burimi: MekuliPress.com (Ndalohet ripublikimi nëse nuk shënohet burimi i artikullit)
