Ka ndërruar jetë në moshën 103-vjeçare prokurori i fundit i mbijetuar nga gjyqet e Nurembergut të pas Luftës së Dytë Botërore. Ben Ferencz ishte vetëm 27 vjeç kur u angazhua për dënimin e oficerëve nazistë për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit. Më vonë ai mbrojti krijimin e një gjykate ndërkombëtare për të ndjekur penalisht krimet e luftës, një qëllim i realizuar vetëm në vitin 2002.
Ferencz vdiq i qetë në gjumë të premten në mbrëmje në një azil të moshuarish në Boynton Beach në Florida. Duke konfirmuar vdekjen e tij, Muzeu i Holokaustit i SHBA tha se bota kishte humbur “një lider në kërkimin e drejtësisë për viktimat e gjenocidit”. Ferencz lindi në Transilvani – pjesë e Rumanisë – në vitin 1920, por familja e tij emigroi në SHBA kur ai ishte i ri për t’i shpëtuar antisemitizmit, duke u vendosur më vonë në Nju Jork.
Benjamin B. Ferencz (1920 – ထ) – The Jackson List
Pas diplomimit në Shkollën Juridike të Harvardit në 1943, ai u regjistrua në Ushtrinë Amerikane dhe mori pjesë në zbarkimin e aleatëve në Normandi. Ai u ngrit në gradën e Rreshterit dhe në fund iu bashkua një ekipi të ngarkuar me hetimin dhe mbledhjen e provave të krimeve të luftës naziste. Ekipi ishte i vendosur bashkë me ushtrinë në Gjermani dhe do të hynte në kampet e përqendrimit kur ata u çliruan. Aty ai mbajti shënime për kushtet dhe duke intervistuar të mbijetuarit.
Në një rrëfim të mëvonshëm të jetës së tij, Ferencz foli për gjetjen e trupave “të grumbulluar si dru kadifeje” dhe “skelete të pafuqishëm me diarre, dizenteri, tifo, turbekluloz, pneumoni dhe sëmundje të tjera, të shtrirë me kokat e tyre të pushtuara nga morrat ose teksa qëndronin në tokë vetëm me sytë e tyre që luteshin për ndihmë”. Ai e përshkroi Buchenwald – një nga kampet më të mëdha brenda Gjermanisë – si një “shtëpi me tmerre të papërshkrueshme”.
“Nuk ka dyshim se jam traumatizuar në mënyrë të pashlyeshme nga përvoja ime si hetues i krimeve të luftës në qendrat e shfarosjes naziste”, ka shkruar ai. “Unë ende përpiqem të mos flas apo të mendoj për detajet”.
Last Nuremberg trials prosecutor Ben Ferencz dies aged 103 – DW – 04/09/2023
Pas luftës, ai u kthye në Nju Jork për të praktikuar ligjin, por pak më vonë u rekrutua për të ndihmuar në ndjekjen penale të nazistëve në gjyqet e Nurembergut, pavarësisht se nuk kishte përvojë paraprake në gjyqe. Ai u emërua kryeprokuror në gjyqin e anëtarëve të Einsatzgruppen, skuadrat e lëvizshme SS të vdekjes që vepronin në Evropën Lindore të pushtuar nga nazistët dhe që vlerësohet se kanë vrarë më shumë se 1 milion njerëz.
Pas Luftës së Dytë Botërore, u ngritën akuza kundër 24 zyrtarëve të lartë nazistë. 19 u dënuan, 3 dolën të pafajshëm. 12 u dënuan me vdekje dhe 10 u ekzekutuan. Pas përfundimit të gjyqeve, Ferencz – i cili fliste rrjedhshëm 6 gjuhë, duke përfshirë edhe gjermanishten – mbeti në Gjermaninë Perëndimore dhe ndihmoi grupet hebreje të merrnin një zgjidhje për dëmshpërblimet nga qeveria e re.
Në vitet e tij të mëvonshme, ai u bë profesor i së drejtës ndërkombëtare dhe bëri fushatë për krijimin e një gjykate ndërkombëtare që mund të ndiqte penalisht liderët e qeverive që zbuloheshin se kishin kryer krime lufte. Ai shkroi disa libra mbi këtë temë.
Në vitin 2002, Gjykata Ndërkombëtare Penale u krijua në Hagë të Holandës, megjithëse efektiviteti i saj është kufizuar nga refuzimi i disa vendeve të mëdha, përfshirë SHBA-në, për të marrë pjesë. Ferencz la pas 1 djalë dhe 3 vajza. Gruaja e tij – e dashura e fëmijërisë Gertrude Fried – vdiq në vitin 2019.