Fëmijët tanë janë “specialistët” e parë që na manipulojnë përditë. Pastaj ka lloje të tjera, si manipulimi pervers. Po si duhet të mbrohemi prej të gjithave formave të manipulimit, para të cilave, duam apo nuk duam, jemi viktima?
Ne shpesh jemi viktima të manipulimit. Le të imagjinojmë skenën e mëposhtme: ecim në stacionin e metrosë pas një dite të lodhshme në punë. Duam vetëm të hidhemi në shtrat dhe të zbrazim frigoriferin.
Papritmas, fillojmë të nuhatim krepa. Kujtesa na sjell në mendje shijen e shijshme, i pëlqejmë shumë. Më vonë, një muzikant luan një nga këngët tona të preferuara në kitarë. A do t’i japim atij një monedhë?
Psikologu Robert Baron, i Institutit Politeknik Renssealer në Troy të Nju Jorkut, e ka studiuar këtë fenomen bashkë me ekipin e tij. Sipas rezultateve të marra, duket se ne kemi tre herë më shumë gjasa të japim një monedhë nëse jemi të rrethuar nga aroma të këndshme dhe jo neutrale.
Njerëzit janë për nga natyra të ndikueshëm. Ne nuk kemi nevojë për një mjeshtër të manipulimit në mënyrë që truri ynë t’i japë rrugë emocioneve, shumë kohë para se të përballet me logjikën dhe reflektimin. Si të njohim manipulimin? Si ta kuptojmë nëse dikush po na përdor?
Format e vogla të manipulimit të përditshëm
Është normale që të mos kundërshtojmë asnjë diskutim që kënaq egon tonë dhe na premton lumturinë. Shumë teknika lidhur me marrëdhëniet shoqërore dhe suksesin e përdorin bindjen në mënyrë të nënkuptuar dhe eksplicite.
Nga natyra, ne jemi qenie komunikuese dhe plot emocione. Natyrisht manipulimi ka një efekt të fuqishëm tek ne. Ndonjëherë bindemi nga qëndrimet dhe veprimet më banale.
Ndoshta i dorëzohemi kërkesës së fëmijëve tanë që të shpenzojnë më shumë kohë me lojëra video, edhe pse mendojmë se nuk duhet ta bëjnë këtë. Ata janë specialistë që luajnë me ndjenjat tona. Ata vazhdimisht na vënë në provë. Fëmijët janë prova se manipulimi dhe taktikat e tij zhvillohen shumë herët.
Manipulimi pervers
Jemi të vetëdijshëm se kjo tendencë e natyrshme është e pranishme në secilin prej nesh. Ne nuk ndihemi fajtorë kur përdorim të gjitha mjetet në dispozicion për të marrë atë që duam. Në një masë më të madhe ose më të vogël, ne të gjithë e përdorim manipulimin. Sidoqoftë, manipuluesit e vërtetë i njohin kufijtë e të tjerëve dhe i shfrytëzojnë ato.
Ekspertët e mashtrimit dhe simulimit përdorin informacionin që ua japim pak nga pak. Ai që për ne është një akt bujar, i sinqertë dhe intim, për të tjerët është një as nën mëngë.
Një nivel i lartë i manipulimit të të tjerëve mund të bëhet edhe një formë e psikopatisë. Shkurtimisht, manipuluesi përdor dobësitë tona në avantazhin e tij. Përdorimi i tyre kundër nesh na bind të veprojmë ashtu siç dëshirojnë.
Manipuluesit i duhet të kontrollojnë të tjerët. Kush është i manipuluar, megjithatë, nuk është i vetëdijshëm se ka rënë në kurthin e manipuluesit. Sidoqoftë, duhet të pranojmë se njerëzit që mashtrohen më shpesh kanë disa karakteristika të përbashkëta. Për më tepër, ata që tashmë kanë qenë viktima të manipulimit, kanë më shumë gjasa të bëjnë të njëjtin gabim. Kjo ndodh sepse dobësia mësohet.
Nëse zbulojmë atë që na mungon, ne do të jemi në mëshirën e të tjerëve
Manipuluesit përpiqen të na premtojnë atë që ne duam më së shumti. Për këtë, sa më shumë t’i njohin nevojat tona, aq më shumë ata mund ta përdorin këtë informacion kundër nesh.
Manipuluesit janë gjithashtu ekspertë të hulumtuesve të pasigurive tona. Për shembull, nëse ndihemi të zënë ngushtë për të bërë diçka ose për të dyshuar në aftësitë tona, ata do të na mësojnë dhe do të kapen pas sjelljes tonë më qesharake në këmbim të parave. Midis manipulatorëve të ndryshëm ekziston edhe “viktima e përjetshme”. Kjo formë e manipulimit është më komplekse, sepse së pari nuk kërkon përfitim ekonomik. Është një person i cili i ekspozon të gjitha ankesat e veta, duke u shfryrë për gjithçka që ai dëshiron t’i thotë njerëzve të tjerë. Më vonë, na bën të ndihemi fajtorë nëse flasim për problemin tonë.
Viktima e përjetshme përjeton gjithmonë më të keqen e çdo situate. Ai është gjithmonë personi më i dëmtuar, i lënduar dhe madje edhe më i fortë. Nëse ankohemi edhe ne, për ta tregojmë mungesë të ndjeshmërisë ose pjekurisë. Ne nuk kemi arsye të ankoheni ose të dëgjojmë edhe kur është radha jonë. Manipulimi në këto raste konsiston në marrjen e vëmendjes së pakufizuar nga ana jonë.
Ndonëse ka forma të ndryshme manipulimi, të gjithë mbështeten në të njëjtën ide. Në fillim manipuluesit i shfrytëzojnë ndjenjat tona për të marrë diçka që nuk duam të ndajmë me ta. Që të mos biem në kurthin e tyre, duhet të jemi shumë të kujdesshëm.
Si të mbrohemi nga përpjekjet për manipulim?
Mjeti më i mirë për të mbrojtur veten nga manipulimi është të gëzojmë vetëbesim. Nëse jemi të sigurt për veten tonë, vështirë se do të prekemi nga arsyetimi i bazuar në emocione. Në këtë mënyrë mund të vendosim nëse një kërkesë ka kuptim apo jo.
Përveç kësaj, është e rëndësishme të reflektojmë dhe të analizojmë marrëdhëniet tona. A na pasurojnë në ndonjë mënyrë? Nëse marrëdhënia që kemi me dikë na lëndon më shumë se na bën mirë, pse vazhdojmë të flasim me këtë person? Gjëja më e mirë për të bërë është që të heqim qafe të gjithë ata që na përdorin pa marrë në konsideratë ndjenjat tona.
Nëse një nga gjërat që ne dëshirojmë për veten tonë është të jemi të lumtur pa i bërë dëm askujt, le të mos ndihemi keq nëse mbyllim derën për dikë që na dëmton. Nëse e kuptojmë se dikush po përpiqet të na manipulojë, le të largohemi pa hezitim./bota.al