Kur mijëra njerëz në të gjithë Bashkimin Europian filluan të mbledhin mëngët muajin e kaluar për të bërë një vaksinë kundër koronavirusit, një cep i kontinentit u la pas, duke u ndjerë i izoluar dhe i braktisur: Ballkani.
Kombet e Ballkanit kanë luftuar për të marrë akses në vaksinat COVID-19 nga kompani dhe programe të shumta, por shumica e kombeve në periferinë juglindore të Europës janë ende duke pritur që vaksinat e tyre të para të mbërrijnë, pa ndonjë afat të caktuar për fillimin e grupeve të tyre të inokulimit kombëtar.
Ajo që është tashmë e qartë është se Shqipëria, Bosnja, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia, shtëpia e rreth 20 milion njerëzve do të mbetet shumë larg 27 kombeve të BE-së dhe Britanisë në përpjekjet për të arritur imunitet duke vaksinuar shpejt një pjesë të madhe të njerëzve të tyre.
Epidemiologu i Maqedonisë së Veriut Dragan Danilovski e krahasoi situatën aktuale të vaksinave në Ballkanin Perëndimor me pabarazitë e vërejtura gjatë fundosjes së Titanikut në 1911. “Të pasurit kanë kapur të gjitha varkat e shpëtimit, duke lënë ata me më pak fat pas,” tha Danilovski për transmetuesin TV 24.
Një ndjenjë e tillë ndërsa bota përballet me krizën e saj më të rëndë shëndetësore në një shekull ka marrë tërheqje në Ballkanin Perëndimor, një term i përdorur për të identifikuar shtetet e Ballkanit që duan të bashkohen por ende nuk janë pjesë e BE. Ajo po nxitet në mënyrë aktive nga politikanët pro-rusë në një rajon të vendosur midis sferave të ndikimit perëndimor dhe rus.
Shumë kombe të Ballkanit po mbështesin shpresat e tyre në COVAX, një agjensi globale e prokurimit të vaksinave e krijuar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe grupet globale të bamirësisë për të adresuar pabarazitë në rritje të shpërndarjes së vaksinave. COVAX ka siguruar marrëveshje për disa vaksina premtuese COVID-19 por, tani për tani, ajo do të mbulojë vetëm doza për të inokuluar 20% të popullsisë së një vendi.
Krahas kombeve të tjerë politik të paqëndrueshëm post-komunistë të Ballkanit që kanë deklaruar prej kohësh dëshirën e tyre për t’u bashkuar me BE por vazhdojnë të dështojnë në përmbushjen e kushteve për të arritur këtë qëllim, Bosnja ka rezervuar vaksinat përmes COVAX dhe pret që të fillojë të marrë dozat e saj të para më së shpejti në Prill. Kjo duket si një përjetësi nga tani.
Serbia është i vetmi komb i Ballkanit Perëndimor që ka marrë vaksina deri më tani, duke marrë dërgesa nga Pfizer-BioNTech dhe vaksina Sputnik V e zhvilluar nga Rusia. Sidoqoftë, Serbia nuk ka doza të mjaftueshme për të filluar vaksinimet masive, pasi vetëm 25,000 doza të vaksinës Pfizer-BioNTech dhe 2,400 të vaksinës ruse kanë mbërritur.
Programi i vaksinimit i Serbisë filloi në 24 Dhjetor, tre ditë para BE, kur Kryeministrja Ana Brnabic mori një dozë në një përpjekje për të rritur besimin e publikut në vaksinën, pasi shumë qeveri të Ballkanit gjithashtu luftojnë për t’iu kundërvënë një lëvizje të fortë anti-vaksinimi.
Krahu ekzekutiv i BE, Komisioni Evropian, së fundmi ra dakord mbi një paketë 70 milion euro (86 milion dollarë) për të ndihmuar kombet e Ballkanit të kenë qasje në vaksinat, mbi 500 milion euro (616 milion dollarë) blloku tashmë ka kontribuar në COVAX.
“Gjatë gjithë pandemisë, BE ka treguar që ne e trajtojmë Ballkanin Perëndimor si partnerë të privilegjuar,” tha komisioneri i Zgjerimit të BE Oliver Varhelyi.
Ursula von der Leyen, kreu i Komisionit Ekzekutiv, thotë se BE do të ketë më shumë vaksina sesa është e nevojshme për banorët e saj në 2021 dhe tregoi se blloku mund të ndajë furnizimet e tij shtesë me Ballkanin Perëndimor dhe vendet në Afrikë.
Megjithatë, në Ballkan, përshtypja mbizotëruese është se blloku edhe një herë ka dështuar në rajonin e pazhvilluar evropian. Sipas fjalëve të analistit politik shqiptar Skender Minxhozi, BE ka arritur momentin e saj të “ngutur ose mbyllur”.
“Ose na tregoni se ju interesoni për ne, ose mos u habitni nëse disa prej nesh ndjekin thirrjen e tubuesve rusë ose kinezë që po përshkojnë botën me xhepa plot me vaksinat e tyre”, tha Minxhozi.
Mungesa e dukshme e solidaritetit perëndimor mes pandemisë po shfrytëzohet nga politikanët lokalë pro-rusë për të portretizuar BE-në vetëm të orientuar drejt fitimit. Rusia dhe Kina, ndërkohë, po garojnë për ndikim politik dhe ekonomik.
“Unë i besoj (vaksinës ruse), nuk u besoj narrativave tregtare që vijnë nga Perëndimi,” deklaroi Milorad Dodik, udhëheqësi i Serbëve të Bosnjës para se të shtrohej në spital me koronavirus.
Në kryeqytetin shqiptar të Tiranës, Kryeministri Edi Ramadem kërkoi falje nga ambasada ruse pasi ajo publikoi një mesazh në mediat sociale se Moska ishte gati të furnizonte menjëherë Shqipërinë me vaksinën Sputnik V, megjithëse kjo dozë nuk është e certifikuar në BE.
“Si person u ndjeva i indinjuar dhe si evropian ndjeva turp, ndërsa si kryeministër i Shqipërisë u ndjeva më i motivuar se kurrë për të mos lejuar që shqiptarët të përjashtohen nga mundësia e mbrojtjes njëkohësisht me evropianët e tjerë”, tha Rama ndërsa shpalli një kontrata për të blerë 500,000 doza të vaksinës Pfizer-BioNTech.
Disa besojnë se vonesa e vaksinimit mund të provojë të jetë një bekim i maskuar në një rajon ku vitet e rënies së besimit tek qeveria dhe institucionet publike kanë amplifikuar zërat e mohuesve të virusit dhe skeptikëve të vaksinave.
“Mezi pres që jeta të kthehet në normalitet dhe që të ndodhë kjo na duhet një vaksinë e suksesshme,” tha Belma Gazibara, një specialist i sëmundjeve infektive që punon në spitalin COVID-19 të Sarajevës.
Gazibara thotë se shikimi i vaksinave të koronavirusit gjetkë në Evropë do të rrisë dëshirën e boshnjakëve për dozat gjithashtu.
“Nëse, siç shpresoj shumë, vaksinat e miratuara mbajnë premtimin e tyre diku tjetër në Evropë, unë pres që marrja të jetë shumë më e lartë sesa do të kishte qenë tani,” tha ajo. (Associated Press)
Nebi Xhomaqi