Në dekadën e fundit, imazhet e “syrit të mbrapshtë” ose “syrit të keq” shpesh shfaqen në botën e modës. Megjithëse e gjithë kjo vëmendje sugjeron që syri i keq po përjeton një rritje të papritur të popullaritetit, e vërteta është se ky simbol ka ruajtur fuqinë e tij mbi imagjinatën njerëzore për mijëvjeçarë. Por pse?
Besimi në syrin e keq
Syri i keq është një bestytni e përhapur në mesin e shumë popujve në lidhje me ndikimin e dëmshëm të shikimit të disa njerëzve. Ka shumë histori që tregojnë për sëmundjet e kafshëve dhe njerëzve që janë të lodhur. Një artikull në revistën Life Science të titulluar “Syri i keq: një vështrim më i ngushtë” i shkruar nga Benjamin Redford shprehet se dhimbja e shkaktuar nga syri i keq mund të shkojë nga diçka e vogël, deri te një problem serioz mjekësor apo edhe më keq. Shembuj në këtë artikull përfshijnë të vjella, depresion dhe pagjumësi.
Por njerëzit nuk janë viktimat e vetme të syrit të keq, bimët dhe kafshët gjithashtu mund të vuajnë. Redford jep shembuj të tharjes së qumështit të lopës ose vyshkjes së bimëve për shkak të syrit të keq. Pavarësisht se sa e çuditshme tingëllon, disa njerëz besojnë se fuqia e syrit të mbrapshtë mund t’i vë në rrezik serioz. Por nëse e shikoni fenomenin e “syrit të keq” me një vështrim skeptik, rezulton se nuk ka prova shkencore për ekzistencën e tij, sidoqoftë kjo nuk do të thotë se nuk ka asnjë efekt për ata që besojnë vërtet në të.
Shumë nga këto rituale të shenjta përfshijnë përdorimin e vezëve, kripës ose fotografive që lidhen disi me syrin e keq.
Nga erdhi syri i keq?
Nuk ka prova për të mbështetur ekzistencën e aftësive të padukshme siç është syri i keq. Për më tepër, nuk ekziston as ndonjë diskutim se kush ka aftësinë për sy të keq, për të mos përmendur mungesën e provave që syri i lig është shkaku i mallkimit; në artikuj të ndryshëm argumentohet se syri i lig mund të jetë me qëllim ose pa qëllim , por korrelacioni midis “vështrimit” nuk ka ndonjë ngjarje specifike. Ata që besojnë në fuqinë e mbinatyrshme të syrit të lig, ekzistenca e tij nuk është vërtetuar shkencërisht.
Historikisht, teoria e syrit të keq ka rrënjët e saj në të kaluarën e largët. Disa studiues besojnë se besimi në syrin e keq u shfaq në Sumer, të tjerë nxjerrin në pah referenca për syrin e keq në tekste me ndikim historik, siç janë Bibla, Kurani, madje edhe disa shfaqje të Shekspirit.
Por si mund të ketë besim në syrin e mbrapshtë një themel të gjerë historik dhe në të njëjtën kohë të perceptohej nga disa si e vërtetë? Ekzistojnë disa teori të ndryshme se pse syri i lig vepron kaq shumë te disa njerëz. Fjalori i Skeptikut, si një shembull, përshkruan raste të syrit të keq, kur njerëzit besonin se ishin gërvishtur, atëherë çdo ngjarje negative që lidhej me ta është rezultat i syrit të keq.
Një teori tjetër thotë se besimi në syrin e keq vjen nga ankthi i përgjithshëm shoqëror dhe mosbesimi i të huajve. Në fund, kontakti me sytë është mënyra se si kafshët pohojnë mbizotërimin e tyre në mbretërinë e kafshëve. Disa studiues besojnë se rrënjët e syrit të mbrapshtë çojnë pikërisht në këtë sjellje.