Nga David L. Phillips dhe Besmira Manaj, EuObserver
Javën e kaluar, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama gjatë vizitës së tij në Londër, hodhi poshtë me zemërim vizatimin e shqiptarëve si kriminelë nga Sekretarja e Brendshme e Mbretërisë së Bashkuar, Suella Braverman.
Numri i emigrantëve shqiptarë që kalojnë Kanalin Anglez ka pasur një rritje të shpejtë. Ata përfaqësojnë rreth një të tretën e emigrantëve të paligjshëm që kërkojnë strehim në MB.
Në vitin 2020, 50 mbërritën me gomone. Në vitin 2021, kaluan 800. Në vitin 2022, mbërritën 12.301. Shumë janë meshkuj beqarë të rritur. Sipas të dhënave të Eurostat, shifrat përfaqësojnë rreth një përqind të meshkujve në moshë pune në Shqipëri.
Një hulumtim i Barometrit Ballkanik tregon se 83 përqind e qytetarëve shqiptarë duan të largohen nga Shqipëria. Ndërsa disa arratisen me çdo mjet, gati 50 përqind marrin një rrugë ligjore dhe aplikojnë për punë.
Në fakt, profesionistët e mjekësisë përbëjnë sektorin më të madh të shqiptarëve që kërkojnë një fillim të ri jashtë vendit. Një studente e mjekësisë që praktikonte jashtë vendit, na tha se u largua nga Shqipëria pasi nuk kishte fonde për të paguar qëndrimin e saj. Ajo shpjegoi se ishte thjesht e pamundur të kaloje tetë vjet pa të ardhura.
Ndërsa autokracitë u shembën në të gjithë Evropën Lindore në fillim të viteve ’90, shqiptarët kishin pritshmëri të mëdha se demokracia dhe ekonomia e tregut të lirë do të sillnin një jetë më të mirë. Por tranzicioni i Shqipërisë nga diktatura në demokraci ka qenë i pabarabartë dhe i paplotë.
Ekonomia shqiptare shpërtheu në vitet 1996- 1097, kur skemat piramidale u shembën duke shkatërruar kursimet personale brenda natës. Mijëra shqiptarë u nisën për në Itali; shumë humbën në det. Shembja e skemave piramidale shkatërroi shpresat e tyre, por një pjesë e mirë ende po luftojnë me revolucionin e pritshmërive në rritje.
Ekonomia e Shqipërisë në dukje është rimëkëmbur. Horizonti i Tiranës, kryeqyteti i vendit, është i mbushur me kulla prej xhami dhe çeliku. Pavarësisht shumëllojshmërisë të restoranteve me pesë yje, varfëria është ende endemike. Lokalet e bukura janë shumë të paarritshme për shumicën e shqiptarëve që ropaten në sektorin e bujqësisë.
Shumë banorë të fshatit kultivojnë kanabisin si një kulturë parash më fitimprurëse se shalqiri. Bandat kriminale kanë një prani të kudondodhur, duke eksportuar drogë në Europën Perëndimore. Këto banda lehtësojnë edhe udhëtimin e shqiptarëve drejt Britanisë së Madhe. Pasi shkojnë në Britaninë e Madhe, shpesh emigrantët ilegalë ngecin në botën e krimit. Paratë e lehta nga trafiku i drogës, armëve dhe qenieve njerëzore kanë gërryer vlerën e punës së palodhur dhe integritetit që përcakton karakterin e shqiptarëve.
Kultivimi i kanabisit është veçanërisht i përhapur në bastionet e Partisë Socialiste në pushtet.
Sfidat ekonomike të Shqipërisë u përkeqësuan nga pandemia e koronavirusit, e cila kufizoi të ardhurat nga turistët dhe investimet e huaja direkte. Ngadalësimi ekonomik nuk ndodhi vetëm në Shqipëri. Vendet me të ardhura të mesme u goditën më rëndë gjatë pandemisë.
Butikë dhe fëmijë të kequshqyer
Treguesit makroekonomikë të Shqipërisë janë shqetësues me inflacionin e shfrenuar dhe papunësinë e përhapur. Shqipëria po bëhet gjithnjë e më shumë një vend i të pasurve dhe jo i atyre që nuk kanë. Pabarazia është gjithnjë e më e dukshme me një hendek të madh midis ultra të pasurve dhe gjithë të tjerëve. Zyrtarët shqiptarë mburren me rritjen ekonomike të vendit, duke vënë në dukje rritjen e eksporteve dhe mbledhjen e taksave. Por këto shifra janë mashtruese sepse pasojnë vite të rënies ekonomike.
Tirana është plot me të pasur që përballojnë një gamë në rritje mallrash të importuara, ndërkohë që shumë fëmijë shqiptarë vuajnë nga kequshqyerja.
Shumë shqiptarë kalojnë jetën me pak dollarë në ditë. Punonjësit e sektorit publik dhe punëtorët e pakënaqur kanë dalë në rrugë për të protestuar për pagat e ulëta. Shumë janë detyruar të punojnë dy punë për të përballuar ushqimin dhe shkollimin e fëmijëve të tyre.
Jeta në Shqipëri është thjesht e papërballueshme dhe e rrezikshme. Krimi i organizuar dhe nepotizmi janë të përhapur. Bizneset e paligjshme që tregtojnë ushqime, naftë, gaz dhe qenie njerëzore, përfaqësojnë një pjesë të madhe të ekonomisë së Shqipërisë. Niveli i lartë i korrupsionit minon meritokracinë dhe çon në mediokritet në administratën publike.
Nuk ka asgjë më demoralizuese për popullin shqiptar se kthimi demokratik mbrapa. PS ka një dekadë në pushtet dhe është atrofizuar pas kaq vitesh.
PS mund të mos kishte qëndruar aq gjatë në detyrë, nëse nuk do të ishte për opozitën e paaftë. PD, blloku më i madh opozitar, protestoi ndaj rezultateve zgjedhore duke djegur mandatet. PD po ashtu nuk mori pjesë në zgjedhjet vendore. Vendimi i saj për të bojkotuar institucionet ishte një gabim i madh, duke e privuar atë nga një zë dhe duke e bërë atë të parëndësishme në skenën politike.
Ndërsa përkeqësimi i situatës është nxitësi kryesor i emigrimit të paligjshëm, mosfunksionimi i Mbretërisë së Bashkuar pas Brexit është gjithashtu fajtor. Kryeministri Rishi Sunak është i vendosur të kontrollojë situatën. Mbretëria e Bashkuar ka kthyer të paktën 500 emigrantë të paligjshëm në Shqipëri në vitin 2023. Riatdhesimi i tyre dekurajon të tjerët të vijnë, duke ndihmuar në zbutjen e fluksit të emigrantëve të paligjshëm.
Ne e dimë se çfarë e dekurajon emigracionin ilegal. Në përputhje me masat e miratuara në samitin e BE-së javën e kaluar, Mbretëria e Bashkuar duhet të miratojë masat plotësueses; kontrolle të zgjeruara në kufi, duke përfshirë më shumë roje, infrastrukturë sigurie, mbikëqyrje dhe pajisje në kufi. Marrëveshjet shtesë me shtetet e treta do të ndihmonin gjithashtu në menaxhimin e problemit.
Shqipëria është një anëtare e NATO-s, një vend kandidat për në BE dhe vend i rëndësishëm në përpjekjet për të luftuar ekstremizmin e dhunshëm mysliman. Perëndimi mund ta ndihmojë Shqipërinë të ketë sukses nëpërmjet një partneriteti që fokusohet në parandalimin, ndërkohë që ndihmon në adresimin e shkaqeve rrënjësore të dëshpërimit. Bashkëpunimi ekonomik është pikënisja, e pasura nga masat për forcimin e institucioneve demokratike dhe demokracisë shumëpartiake në Shqipëri.
Perëndimi mund ta ndihmojë Shqipërinë, por Shqipëria duhet të marrë drejtimin për të ndihmuar veten.
*David L. Phillips është drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Universitetin e Kolumbias dhe një anëtar i lartë i Institutit Mbretëror të Shërbimeve.
Besmira Manaj është kandidate për doktoraturë në universitetin Clermont Auvergne në Francë dhe konsulente në zhvillimin e qëndrueshëm dhe qeverisjen e mirë.