Në nëntë muajt para shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, në shtator 1939, rreth 10,000 fëmijë hebrenj, të gjithë nën moshën 17 vjeç, u evakuuan nga Gjermania, Austria, Polonia dhe Çekosllovakia dhe u mirëpritën si refugjatë në Mbretërinë e Bashkuar.

Kjo lëvizje u njoh si Kindertransport, që përkthehet nga gjermanishtja si “transporti i fëmijëve.” Ishte një rreze e rrallë shprese dhe shpëtimi gjatë një prej periudhave më të errëta të historisë njerëzore.

Që prej ardhjes në pushtet të Hitlerit dhe nazistëve në vitin 1933, jeta për hebrenjtë në Gjermani po bëhej gjithnjë e më e vështirë. Me kalimin e viteve, shumë ligje antisemite u miratuan, duke kufizuar ndjeshëm të drejtat dhe liritë e tyre.

Në vitin 1938, në një përpjekje për të ofruar ndihmë, disa vende u mblodhën në Konferencën Évian, të organizuar në Francë, si iniciativë e Presidentit amerikan Franklin D. Roosevelt. Synimi ishte të gjendeshin garanci nga vendet për të pranuar më shumë refugjatë hebrenj që përpiqeshin të largoheshin nga Gjermania naziste. Konferenca, megjithatë, përfundoi pa rezultat konkret, dhe natën e 9-10 nëntorit 1938, persekutimi i hebrenjve në Gjermani mori një kthesë dramatike.

Lexo po ashtu:  Fati i Europës, në dorë të Gjermanisë

Ajo ngjarje u njoh si Kristallnacht (“Nata e Xhamave të Thyer”) pasi trazirat e nxitura nga shteti shënjestruan dhe dëmtuan rëndë komunitetin hebre. Pas përfundimit të saj, 91 hebrenj u vranë, 30,000 u arrestuan dhe u dërguan në kampe përqendrimi, rreth 7,000 biznese u plaçkitën dhe 267 sinagoga u dogjën.

Ndërsa ngjarja tronditi botën, mbeti pak angazhim nga vendet për të pranuar refugjatë hebrenj. Megjithatë, Mbretëria e Bashkuar vendosi të ndërmerrte masa dhe ra dakord të pranonte një numër të kufizuar fëmijësh të pashoqëruar nën moshën 17 vjeç, me kushtin që ata të kishin sponsorë për të mbuluar shpenzimet dhe me mirëkuptimin se do të riktheheshin në familjet e tyre kur situata të bëhej e sigurt.

Organizata të ndryshme, përfshirë Lëvizjen e Fëmijëve Refugjatë (RCM), nisën përgatitjet për evakuimin, ndërsa bamirësitë dhe donacionet private financuan operacionin e shpëtimit. Apeli për shtëpi kujdestarie nxiti 500 oferta nga hebrenj e johebrenj për të pritur fëmijët e ardhur. Një rrjet organizatorësh në Gjermani dhe Austri nisi të përpilonte listat e fëmijëve më të rrezikuar.

Fëmijët, të lejuar të merrnin vetëm një valixhe të vogël dhe një shumë të vogël parash, udhëtuan drejt stacioneve të trenave për largimin e tyre. Për shumë prej tyre, kjo ishte hera e fundit që panë prindërit. Grupi i parë mbërriti në Britani më 2 dhjetor 1938 në Harwich, Essex, me 196 fëmijë. Ata që kishin familje kujdestare të caktuara u drejtuan për në Londër për të takuar familjet e reja, ndërsa të tjerët u shpërndanë në bujtina në mbarë vendin. Megjithëse kjo periudhë ishte tejet traumatike, ata ishin të sigurt nga përndjekja.

Lexo po ashtu:  Nëna Terezë

Kindertransport vazhdoi deri në fillimin e Luftës së Dytë Botërore, kur treni i fundit u nis nga Berlini më 1 shtator 1939, pikërisht në ditën që Gjermania pushtoi Poloninë. Ndërmarrja mbështetej në angazhimin e individëve të guximshëm, si Nicholas Winton, një bankier britanik. Me origjinë nga prindër gjermano-hebrenj të emigruar në Britani, Nicholas u ndërgjegjësua për situatën e tmerrshme në Evropë gjatë viteve 1930.

Një socialist i angazhuar, ai ishte i shqetësuar për rreziqet që paraqiste partia naziste dhe në dimrin e vitit 1938 u angazhua për të ndihmuar hebrenjtë e rrezikuar nga politikat e Hitlerit. Në vend që të shkonte në Zvicër për pushime skish, Nicholas shkoi në Pragë, ku një mik, Martin Blake, i kërkoi ndihmë për krizën humanitare në Çekosllovaki.

Pasi pa kushtet e rënda të hebrenjve në kampet e refugjatëve, Nicholas krijoi një plan për të evakuuar fëmijët në një vend të sigurt në Britani. Ai filloi të regjistronte emrat e fëmijëve, duke përdorur kontaktet e tij për të siguruar familje kujdestare për secilin prej tyre dhe duke përballuar sfida burokratike për ta bërë të mundur udhëtimin.

Lexo po ashtu:  "Atdheu është atdhe, madje edhe atëherë, kur të vret” - Mitrush Kuteli, drejtuar gruas: Fëmijët i porosit ta duan vendin dhe gjuhën tonë gjer në vuajtje

Nicholas vendosi njoftime në gazeta duke kërkuar që familje vullnetare të mirëpritnin fëmijët. Transportet vazhduan deri në fillimin e luftës, duke shpëtuar gjithsej 669 fëmijë.

Historia e Nicholas mbeti relativisht e panjohur deri pas luftës, kur gruaja e tij gjeti një regjistër të fëmijëve të shpëtuar. Në vitin 2003, ai u shpall kalorës nga Mbretëresha dhe në vitin 2014 mori Urdhrin e Luanit të Bardhë, nderimi më i lartë i Republikës Çeke. Nicholas Winton vdiq në vitin 2015 në moshën 106-vjeçare, duke lënë pas një histori frymëzimi dhe humanizmi që vazhdon të nderohet edhe sot.