Kujt nuk i ka ndodhur që herë pas here të thotë fraza si “Preferoj të mos di” ose “Mos më thuaj asgjë” për të shmangur ndryshimin e mendimit për një vendim të marrë? Ky mekanizëm psikologjik, i njohur si “injorancë e vullnetshme”, përdoret shpesh si një mburojë për të justifikuar veprime egoiste ose për të shmangur përgjegjësinë morale.
Për shembull, kur nuk duam të dimë se si prodhohen mallrat që blejmë, ose kur mbyllim sytë ndaj problemeve etike të modës së shpejtë apo ushqimit të shpejtë, praktikisht bëjmë atë që quhet “lëvizja e strucit”. Por çfarë qëndron pas këtij fenomeni?
Çfarë thotë shkenca?
Një studim i publikuar në Psychological Bulletin shqyrtoi pasojat dhe arsyet e përhapjes së injorancës së qëllimshme. Studiuesit analizuan të dhëna nga 22 kërkime me mbi 6,500 pjesëmarrës dhe zbuluan se shumë njerëz preferojnë të shmangin informacionin kur pasojat e veprimeve të tyre janë të pakëndshme.
Në një eksperiment, pjesëmarrësit zgjidhnin mes dy shpërblimeve: 5 ose 6 dollarë. Ata që zgjidhnin 5 dollarë ndihmonin një person tjetër të merrte një shumë të barabartë, ndërsa ata që zgjidhnin 6 dollarë dhuronin vetëm 1 dollar. Në situatat kur njerëzit mund të shmangnin informacionin mbi pasojat, 40% zgjodhën të mos dinin për t’u ndjerë më rehat me vendimin e tyre egoist.
Altruizmi nën test
Kur pjesëmarrësit kishin informacion të plotë mbi pasojat e zgjedhjes së tyre, ata ishin 15.6% më të prirur të zgjidhnin opsionin më bujar. Sipas shkencëtarëve, injoranca e qëllimshme shpesh buron nga dëshira për të ruajtur një imazh të mirë në sytë e të tjerëve, pa bërë sakrifica reale.
Në thelb, injoranca e qëllimshme është një rrugë e shkurtër për të dukur “të mirë” pa u përballur me barrën morale të zgjedhjeve tona. Nga ana tjetër, ata që zgjedhin të jenë plotësisht të informuar kanë më shumë gjasa të tregojnë altruizëm të vërtetë.
Reflektim
Fenomeni i injorancës së qëllimshme është një kujtesë e fuqishme për nevojën e ndërgjegjësimit mbi pasojat e veprimeve tona dhe mënyrën si këto zgjedhje pasqyrojnë vlerat tona reale.