Byroja Ndërkombëtare e Narkotikëve dhe Çështjet e Zbatimit të Ligjit në Departamentin e Shtetit në raportin e fundit të publikuar thekson Shqipëria mbetet e pambrojtur ndaj pastrimit të parave për shkak të korrupsionit, pranisë së rrjeteve të krimit të organizuar dhe boshllëqeve në legjislacion dhe mbikëqyrje.
DASH thekson se Shqipëria ka një ekonomi të madhe “cash” dhe një sektor informal, me remitanca të konsiderueshme dhe flukse parash investimesh nga jashtë. Trafikimi i narkotikëve dhe aktivitetet e tjera të krimit të organizuar janë burimet kryesore të fondeve të pastruara.
Organizatat kriminale shqiptare kanë lidhje me rrjete që veprojnë gjerësisht në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Jugut.
Në raportin e DASH theksohet se Shqipëria po bën përpjekje të vazhdueshme kundër pastrimit të parave, por këto përpjekje ende pengohen nga sfidat e kapaciteteve, mbikëqyrja e pamjaftueshme e sektorëve të caktuar dhe nevoja për të përmirësuar bashkëpunimin ndërmjet organeve të zbatimit të ligjit dhe atyre mbikëqyrëse.
Krimet kryesore që gjenerojnë të ardhura në Shqipëri, sipas DASH, përfshijnë trafikun e drogës dhe njerëzve, evazionin fiskal dhe kontrabandën e mallrave dhe njerëzve. Vendndodhja e Shqipërisë në Evropë dhe prania e rrjeteve shqiptare në krimin e organizuar në Evropën Perëndimore dhe Amerikën e Jugut rrisin dobësitë, thuhet në raport.
Sipas DASH, projektet e ndërtimit, pronave të paluajtshme dhe zhvillimit të biznesit janë ndër metodat më të përhapura të pastrimit të të ardhurave të paligjshme.
Ndërkohë për Bastet online theksohet se edhe pse të paligjshme, përsëri ndodhin në agjenci që përdorin platforma të vendosura jashtë Shqipërisë.
Pjesë nga raporti i DASH:
Më 1 korrik 2021, hyri në fuqi një ligj i ri që u kërkon kompanive të regjistrojnë si pronarët përfitues ashtu edhe llogaritë bankare. Ligji lejon akses në kohë reale për autoritetet e zbatimit të ligjit dhe analizën e të dhënave që do të lehtësojnë më mirë hetimet e PP dhe krimit financiar dhe gjurmimin e pasurive të paligjshme. Shqipëria miratoi më tej kërkesa të reja që detyrojnë që të gjitha transaksionet të regjistrohen në mënyrë elektronike dhe të raportohen tek autoritetet tatimore në kohë reale. Ndërkohë që kërkesa ka hyrë në fuqi më 1 shtator 2021, bizneseve iu është dhënë një periudhë mospagimi deri në fund të vitit 2021. Shqipëria mbetet e pambrojtur ndaj pastrimit të parave për shkak të korrupsionit, pranisë së rrjeteve të krimit të organizuar dhe boshllëqeve në legjislacion dhe mbikëqyrje. Shqipëria ka një ekonomi të madhe “cash” dhe një sektor informal, me remitanca të konsiderueshme dhe flukse parash investimesh nga jashtë. Trafikimi i narkotikëve dhe aktivitetet e tjera të krimit të organizuar janë burimet kryesore të fondeve të pastruara. Organizatat kriminale shqiptare kanë lidhje me rrjete që veprojnë gjerësisht në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Jugut. Shqipëria vazhdon të përdorë ligjin e saj të konfiskimit anti-mafia për të kapur kompanitë e lidhura me trafikun e drogës dhe korrupsionin. Reformat e vazhdueshme gjyqësore kanë përmirësuar perspektivat e Shqipërisë për trajtimin e pastrimit të parave. Megjithatë, këto përpjekje ende pengohen nga sfidat e kapaciteteve, mbikëqyrja e pamjaftueshme mbikëqyrëse e sektorëve të caktuar dhe nevoja për të përmirësuar bashkëpunimin ndërmjet organeve të zbatimit të ligjit dhe atyre mbikëqyrëse.
MUNDËSITË DHE METODOLOGJI E PASTRIMIT TË PARAVE
Krimet kryesore që gjenerojnë të ardhura në Shqipëri përfshijnë trafikun e drogës dhe njerëzve, evazionin fiskal dhe kontrabandën e mallrave dhe njerëzve. Vendndodhja e Shqipërisë në Evropë dhe prania e rrjeteve shqiptare në krimin e organizuar në Evropën Perëndimore dhe Amerikën e Jugut rrisin dobësitë.
Projektet e ndërtimit, pronave të paluajtshme dhe zhvillimit të biznesit janë ndër metodat më të përhapura të pastrimit të të ardhurave të paligjshme.
Ndërsa shumica e objekteve të lojërave u mbyllën dhe u shpallën të jashtëligjshme në vitin 2019, legjislacioni ende lejon lojërat në kazino në vendpushimet me pesë yje.
Kazinotë dhe qendrat e lojërave të mbetura mbikëqyren nga Agjencia e Mbikëqyrjes së Lojërave të Fatit. Bastet online, edhe pse të paligjshme, përsëri ndodhin në institucione që përdorin platforma të vendosura jashtë Shqipërisë.
LIGJET DHE RREGULLORET KYÇE KUNDËR PASTRIMIT TË PARAVE
Shqipëria ka kërkesa gjithëpërfshirëse të kujdesit të duhur ndaj klientit dhe raportimit të transaksioneve të dyshimta.
Zbatimi i ndryshimeve të fundit ligjore dhe të politikave ka qenë jokonsistent. Legjislacioni i Shqipërisë kundër pasurimit të paligjshëm, janë Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) dhe Policia e Shtetit Shqiptar autoritet për sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive dhe kufizon aktivitetin ekonomik dhe lëvizjen e lirë të kriminelëve.
Ndonëse është efektive në sekuestrimin fillestar të pasurisë, përmbushja e kërkesave të provave për sekuestrimin përfundimtar të pasurisë mbetet sfiduese. Ligji kundër mafias u ndryshua në vitin 2020 për të përmirësuar menaxhimin e aseteve të konfiskuara.
Ligji shqiptar kërkon deklarimin vjetor të aseteve nga zyrtarët publikë, duke përfshirë një kërkesë që zyrtarët të deklarojnë trajtimin preferencial dhe pronësinë përfituese të aseteve.
Dispozitat gjithashtu ndalojnë zyrtarët që të mbajnë para të konsiderueshme jashtë sistemit bankar.
Shqipëria dhe Shtetet e Bashkuara nuk kanë një traktat dypalësh të ndihmës juridike të ndërsjellë. Një traktat dypalësh ekstradimi ka qenë në fuqi që nga viti 1935 dhe bashkëpunime të tjera është e mundur përmes konventave shumëpalëshe.
Njësia e Inteligjencës Financiare e Shqipërisë është anëtare e Grupit të FIU-ve Egmont. Shqipëria është anëtare e Komitetit të Ekspertëve për Vlerësimin e Masave Kundër Pastrimit të Parave dhe Financimit të Terrorizmit, një organ rajonal i stilit të Task Forcës së Veprimit Financiar. Vlerësimi i tij më i fundit është në dispozicion në:
https://www.coe.int/en/web/moneyval/jurisdictions/albania.
MANGËSITË LIGJORE, TË POLITIKËS DHE RREGULLATORËVE
Reformat kushtetuese dhe ligjore të viteve të fundit përfshijnë reformat në sistemin e drejtësisë dhe verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për pasuri të pashpjegueshme. Dyzet e dy përqind e gjyqtarëve dhe prokurorëve të verifikuar deri më sot kanë dështuar si rezultat i pasurisë së pashpjegueshme ose lidhjeve personale me subjekte të diskutueshme dhe 17 përqind e tjerë kanë dhënë dorëheqjen, me gjasë për të shmangur shqyrtimin.
Një ekonomi e bazuar kryesisht në para “cash” dhe kontrolle të dobëta kufitare dhe zbatimi doganor lehtësojnë një treg të zi të konsiderueshëm për mallrat kontrabandë. Gjykatat shpesh refuzojnë të dënojnë për PP në mungesë të një dënimi për një vepër penale kryesore.
ÇËSHTJE DHE KOMENTE
Shqipëria duhet të zbatojë në mënyrë efektive ligjet ekzistuese, të ushtrojë funksione efektive mbikëqyrëse, të përmirësojë bashkëpunimin mbikëqyrës dhe ligjzbatues dhe të vazhdojë të zhvillojë kapacitetet e policisë dhe prokurorëve të saj për t’u fokusuar në korrupsionin, PP dhe krimet ekonomike. Zbatimi i reformave thelbësore të kodit penal në 2016 dhe 2017 është ende një sfidë. Përkundër një numri të konsiderueshëm të hetimeve të PP në vitet e fundit, numri i ndjekjeve penale të lidhura mbetet i ulët. Në nëntë muajt e parë të vitit 2021, ka pasur 32 dënime individuale për pastrim parash.
Iu referoi prokurorëve 318 raste të PP-së në nëntë muajt e parë të 2021. Në nëntë muajt e parë të 2021, 1135 persona u ndoqën penalisht për korrupsion, një rritje prej 37 për qind krahasuar me periudhën korresponduese të vitit 2020.
Agjencia për Administrimin e Pasurive të Sekuestruara dhe të Konfiskuara regjistroi 19.7 milionë dollarë para të gatshme dhe pronë të sekuestruar në fillim gjashtë muaj të vitit 2021, një rritje nga periudha korresponduese e vitit 2020.
Në vitin 2021, SPAK-u sekuestroi miliona dollarë pasuri, përfshirë pasuri të paluajtshme, aksione të korporatave dhe dy kanale televizive, nga Ylli Ndroqi, një biznesmen i akuzuar për pasuri të pabazuara dhe lidhje me trafikun e drogës. Në korrik 2021, prokurorët e SPAK arrestuan 38 të dyshuar, mes të cilëve një prokuror, shefin e seksionit të për trafikun e narkotikëve, katër oficerë të lartë policie dhe një drejtor të pushtetit vendor me akuzën e trafikut të drogës. Të pandehurit janë nën hetim për korrupsion, shpërdorim detyre, PP dhe aktivitete të tjera kriminale. Gjatë operacionit, SPAK-u sekuestroi pasuri me vlerë mbi 4 milionë dollarë, si dhe gjashtë tonë metrikë drogë me vlerë rreth 65 milionë dollarë.